De grootste worden, dat was het doel. Maar ondanks een knappe eindsprint werd de linkse samenwerkingspartij GroenLinks-PvdA onder aanvoering van Frans Timmermans vooralsnog tweede. Gertjan van Schoonhoven signaleert gemengde reacties in het Transformatorhuis.
Een opgewekte stemming, woensdagavond, bij de linkse samenwerkingspartij GroenLinks-PvdA in dat spannende uur tussen het opengaan van de deuren van het Transformatorhuis in Amsterdam, en de eerste exitpoll van 21:00 uur. De zaal vol opvallend veel jonge aanhangers werd vermaakt met deejays en een quiz met vragen als: ‘Welke leugens heeft Dilan Yesilgöz allemaal over ons verspreid?’
Er waren een rustruimte, genderneutrale wc’s én ‘gewone’ mannen- en vrouwen-wc’s, maar geen gratis bier. ‘Daarvoor moeten jullie bij BBB zijn.’ Uitgelaten was de stemming niet, maar onmiskenbaar optimistisch wél. PvdA-voorzitter Esther-Mirjam Sent maakte er in een praatje geen geheim van dat het dit jaar veel aangenamer flyeren was geweest dan bij de vorige verkiezingen. Deze keer kwamen ze met groene en rode jasjes, toen alleen met rode jasjes. ‘En dat leidde nog wel eens tot onvriendelijke reacties.’
Dat was vóór de exitpoll van 21:00 uur.
Lees verder onder de exitpoll
Gemengde gevoelens bij GroenLinks-PvdA na de exitpoll van 21:00 uur
Ná de exitpoll heersten de gemengde gevoelens. Onder de GroenLinks-PvdA-aanhangers in de zaal die EW sprak, vochten tevredenheid en trots over de eigen uitslag en de shock over de grote score voor Geert Wilders’ PVV om voorrang. Trots omdat ‘we weer een zwaargewicht zijn om rekening mee te houden’, zoals een jonge vrouwelijke aanhanger zei. Tevredenheid omdat de stijgende lijn van de laatste week in de peilingen was doorgezet. 25 Zetels in de laatste exitpoll: dat is wéér een zetel meer dan in de laatste peiling van dinsdag.
Gezien de cijfers aan het begin van de campagne is dat een prestatie. Eind september stond GroenLinks-PvdA op 21 virtuele zetels, in oktober nog op 20. Dat was een magere 3 zetels meer dan nu in de Tweede Kamer. Vanaf november zette de groei langzaam in: 22 zetels, 23 zetels, en op de laatste dag voor de verkiezingen 24 zetels. Lijsttrekker Frans Timmermans had het zelf een week voor verkiezingsdag al met zelfkennis aangekondigd in De Telegraaf: ‘Ik ben heel sterk in een eindsprint.’ Dat is gebleken.
Maar anderen in de zaal konden daardoor toch nog niet echt blij worden, en óók niet van de verrassend slechte score van de VVD (‘waar alle ellende mee is begonnen’). Zo’n grote overwinning van de PVV hadden ze zich niet voorgesteld.
Eerste worden: dat was het doel van GroenLinks-PvdA
Wat is Timmermans’ sterke eindsprint precies waard? In de aanloop naar de verkiezingen was lijsttrekker Frans Timmermans er duidelijk over geweest. Aan tweede of derde worden, zou de nieuwe linkse samenwerkingspartij GroenLinks-PvdA weinig hebben. Eerste worden – dat was het doel.
Frans Timmermans reageert. Lees verder onder de video
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Een linkse meerderheid was gezien de electorale krimp van potentiële partners D66 en SP sowieso al niet erg realistisch; met rechtsere middenpartijen als Pieter Omtzigts Nieuw Sociaal Contract was eigenlijk het enige reële perspectief op regeren. En dan, zo zei Timmermans op voorhand in het AD, ‘moet je zorgen dat ze niet om je heen kunnen, door de grootste te worden. Zo niet, dan wordt een coalitie heel moeilijk.’
Die voorziene krimp van andere linkse partijen is uitgekomen. D66, SP, Partij voor de Dieren, Volt en ChristenUnie: ze verloren allemaal. Wel gloort er een mogelijke coalitie met, inderdaad, grotendeels rechtsere middenpartijen: VVD, NSC en dan D66. In die coalitie zou GroenLinks-PvdA inderdaad de grootste zijn. Het alternatief is een volgend politiek leven als fractievoorzitter in de oppositie. Daar is hij op voorbereid, zei hij in aanloop naar de verkiezingen.
Linkse combinatie heeft zelfs minder zetels dan in het rampjaar 2002
Met 25 zetels in de Tweede Kamer zou de linkse samenwerkingspartij GroenLinks-PvdA weliswaar flink winnen ten opzichte van hun totaal in 2021 (17 zetels) en ook iets ten opzichte van 2017 (23 zetels). Maar het is zelfs nog een stuk minder dan het totaal van het electorale rampjaar 2002, toen de PvdA 22 zetels verloor en samen met GroenLinks op 33 zetels kwam. Maar dat was in het Transformatorhuis niet het overheersende gevoel: het gevoel was glas-halfvol, niet glas-halfleeg.
‘Samen kan het’ was de slogan – tot in het wifiwachtwoord voor de pers in de persruimte aan toe. Dat is inderdaad gebleken. Alleen wélk ‘het’ precies ‘kan’, is er met deze uitslag niet duidelijker op geworden.