Met deze softe kanselierkanshebbers staat conservatief Duitsland buitenspel

22 april 2021Leestijd: 3 minuten
ANP-430344037

Vanuit het Kanzleramt zal, als het aan de grote favorieten Annalena Baerbock en Armin Laschet ligt, vanaf het najaar een eurofieler en softer geluid gaan klinken, schrijft Robbert de Witt. Maar wie vertegenwoordigt dan rechts en conservatief Duitsland?

Zo langzaamaan begint door te dringen dat er iets fundamenteel gaat veranderen komend najaar. In Duitsland, en dus in Europa. Na zestien jaar houdt Angela Merkel ermee op en krijgt Duitsland een nieuwe leider. En gezien de enorme invloed van Duitsland in de Europese Unie – zeker sinds het vertrek van de Britten – heeft dat ook grote gevolgen voor andere lidstaten. Blijft Duitsland stabiel? Welke koers gaat het land varen?

Grote vraag is wie Merkel gaat opvolgen. Deze week werden de twee grootste kanshebbers bekend: Armin Laschet (60) namens de christendemocratische CDU/CSU en Annalena Baerbock (40) namens de Groenen. Volgens de peilingen  maken hun partijen de meeste kans om bij de Bondsdagverkiezingen in september de grootste te worden.

Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.

De SPD ligt in duigen

Dat alleen al is een breuk met het verleden: voorheen ging de strijd vrijwel altijd tussen de christendemocraten en de sociaaldemocraten. Maar de SPD ligt in duigen. Kandidaat Olaf Scholz, nu minister van Financiën, is lijsttrekker, maar ligt ver achter,  behoorlijk hopeloos. Zijn grootste troef is het loslaten van Merkels strikte begrotingsbeleid. Geld strooien dus, om kiezers te paaien.

Het zijn de Groenen die worden gezien als de frisse uitdager van Merkels partij. Ook doordat een aanzienlijk deel van de Duitsers wel is te porren voor de verregaande klimaatplannen van de milieupartij. De Groenen zijn ook geen eendagsvlieg: de partij groeide de afgelopen jaren gestaag en heeft zich in verscheidene deelstaten bewezen als een stabiele machtspartij. Op naar de Kanseliersresidentie dus.

Dikbuikige politieke mastodont

Wat helpt: Baerbock kan op voorhand rekenen op een goede pers. Immers, zo’n relatief jonge vrouw van een partij die alles anders wil doen, is voor journalisten leuker om over te schrijven dan weer een dikbuikige politieke mastodont die al jaren van de ene naar de andere bestuursfunctie schuifelt. Begrijpelijk misschien, maar uit peilingen blijkt dat maar weinig Duitsers (amper een kwart) haar zien als een geschikte bondskanselier.

Problematischer voor veel Duitsers is dat zij straks moeten gaan kiezen tussen haar en Armin Laschet. Na veel gedoe koos CDU/CSU uiteindelijk voor hem, en niet voor de veel rechtsere Markus Söder. Die doet het in de peilingen beter, maar ja, Laschet was nu eenmaal de voorkeurskandidaat van het partijkader. Laschet is meer van de lijn-Merkel: pro-Europees, pro-immigratie en in het algemeen veel softer dan Söder. Blijkbaar denken de partijbonzen dat het recept waarmee ze al die Merkel-jaren de machtigste partij van het land waren, nog niet is uitgewerkt.

Merkel kannibaliseerde links

Merkel, zo is al vaak gesignaleerd, kannibaliseerde de SPD: ze nam vaak linkse standpunten over, waardoor de SPD geen echt alternatief bood voor veel kiezers. Samenwerking met Merkels CDU/CSU betekende voor de SPD daarom een zekere nederlaag. Inmiddels is er weinig meer over van deze oude machtspartij.

Lees ook dit omslagverhaal: wie wordt de nieuwe baas van Europa?

Maar Merkel heeft zo wel een gat op rechts laten ontstaan: genoeg Duitsers moeten niets hebben van haar opengrenzen-beleid, van haar Energiewende en van haar neiging om het Duitse belang ondergeschikt te maken aan het Europese belang. Allemaal belangrijke redenen waarom de rechtse partij Alternative für Deutschland zo groot is geworden. Vooral in de CSU, de conservatievere van de twee christendemocratische partijen, heerst onvrede over dit opschuiven naar links. Maar Söder en zijn CSU trekken nu dus aan het kortste eind.

Eurofieler en softer

Je kunt natuurlijk zeggen dat (vrijwel) alle meningen in Duitsland wel door een partij worden vertegenwoordigd. Duitsers die minder EU willen, en minder immigratie, kunnen bijvoorbeeld terecht bij de AfD. Maar de kans dat hun stem via de CDU/CSU ook maar een beetje zal doorklinken in een nieuwe regering, is bijzonder klein. Laat staan via de Groenen.

Vanuit het Kanzleramt in Berlijn zal, als het aan de grote kanshebbers Baerbock of Laschet ligt, vanaf het najaar een eurofieler en softer geluid gaan klinken. En dan staat conservatief Duitsland in de kou.