Onvrede over groene ambities van de Democraten bracht Trump in 2016 mede de zege in verpauperde industriestaten, schrijft Robbert de Witt. Hetzelfde gebeurt nu in de voormalige DDR, waar teleurgestelde kiezers niet profiteren van Merkels Energiewende en boos overstappen naar de AfD.
Duitsland siddert vanwege de opkomst van de AfD. Volgens tegenstanders een groot gevaar voor de Duitse democratie, zelfs het begin van de terugkeer van de jaren dertig. Sie sind wieder da. Gezien de uitspraken van AfD’ers uit het voormalige Oost-Duitsland – de zogeheten Flügel aangevoerd door Björn Höcke – is die vrees niet ongegrond. Er bestaat nogal een verschil tussen het nettere, westelijke deel van de partij, en de veel radicalere ‘oostvleugel’.
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
Dat blijkbaar onuitroeibare verschil tussen voormalig oosten en westen, is vreemd als je je bedenkt dat de twee Duitslanden weliswaar dertig jaar gescheiden waren (ruwweg van de bouw van de Muur in 1961 tot de val van diezelfde Muur in 1989), maar inmiddels even lang weer herenigd zijn.
De ‘xenofobie’ van de Ossies
Vaak wordt gezegd dat de Ossies nog altijd een minderwaardigheidscomplex hebben tegenover de Wessies. Het veel rijkere Westen triomfeerde immers. Met de slogan ‘Vollende die Wende’ (‘Voltooi de hereniging’) wint de AfD verkiezing na verkiezing in oostelijke deelstaten, suggererend dat deze partij een einde zal maken aan de achterstelling van het oosten.
Voornaamste agendapunt lijkt immigratie te zijn. En inderdaad, inwoners van de voormalige DDR hebben, evenmin als de naburige Polen, weinig trek in immigranten van buiten de EU. Maar door steeds te praten over de ‘xenofobie’ van de Ossies, is een andere steen des aanstoots uit beeld verdwenen: de Energiewende.
Robbert de Witt ging op bezoek in het bedreigde Reinhardswald: Reuzenmolens bedreigen Duits sprookjesbos in de deelstaat Hessen 
‘Geen groene sprookjes’
Net als in Polen zijn steenkool en bruinkool al decennia niet alleen een betrouwbare energiebron, de kolen leverden ook duizenden banen op. Veel later dan in het Westen, dreigt dat nu te verdwijnen.
In de regio Spremberg, aan de Poolse grens ten oosten van Leipzig, moet de steenkoolcentrale dicht om de Duitse klimaatdoelen te halen. Tot woede van de inwoners. Een Australische journalist die het gebied onlangs bezocht, zag posters aan de ramen hangen met de tekst ‘Wij willen banen, geen groene sprookjes.’
‘Waar moet de elektriciteit straks vandaan komen? Het komt niet uit het niets,’ zegt een vertwijfelde werknemer van de ten dode opgeschreven centrale. De rest van de industrie werd na 1989 al ontmanteld, omdat de communistische bedrijven niet konden concurreren met die uit het westen. Intussen stemmen de Duitsers hier steeds vaker voor de AfD.
Ook in Amerika: stad versus platteland
De situatie in de voormalige DDR lijkt sterk op de industriegebieden in de Amerikaanse ‘rustbelt’. Ook daar bleek olie- en staalindustrie onrendabel, en wilden de Democraten ‘vergroenen’. Maar dat leverde volgens de inwoners van Ohio geen banen op, ze vertelden zij tijdens een bezoek aan die staat in oktober 2016.
Lees ook deze blog van Robbert de Witt terug: Waarom slechte verliezers in Amerika en Duitsland blijven verliezen
‘De echte tweedeling in dit land is stad versus platteland. Hillary Clinton probeert alle steden voor zich te winnen. Daar vergeten ze dat elektriciteit wordt geproduceerd door een elektriciteitscentrale ergens op het platteland,’ zei een kiezer in Ohio die was overgestapt naar de Republikeinse Partij.
Velen deden hetzelfde. Net als in veel andere kwakkelende industriestaten, won Donald Trump tot veler verrassing in Ohio – en uiteindelijk de presidentsverkiezingen. Immigratie speelde amper een rol. Net als in het oosten van Duitsland waren het de groene ambities van landelijke politici die teleurgestelde kiezers met lege handen achterlieten.