Koester Sigrid Kaag

18 september 2021Leestijd: 5 minuten
Schoolezing Sigrid Kaag. Foto: Peter Hilz.

Kaag liep, net als Pieter Omtzigt, tegen de Nederlandse bestuurscultuur aan, schrijft Zihni Özdil. Een bestuurscultuur die eerlijkheid en oprechtheid genadeloos afstraft.

Zijn woorden maakten plaats voor stilte. Langzaam druppelden de tranen van zijn wangen. Hij hield het niet meer.

Zihni Özdil (1981) is historicus. Hij schrijft elke zaterdag een column voor ewmagazine.nl.

Het is de lente van 2019. En ik zit op een terrasje in Amsterdam met Pieter Omtzigt, toen nog Kamerlid voor het CDA. Pieter wilde afspreken, omdat hij zich afvroeg hoe het met me ging sinds ik mijn Kamerzetel had ingeleverd. Ik vertelde hem eerlijk dat ik het er moeilijk mee had. Dat ik zowel het Kamerwerk als het debat met mijn collega’s van andere partijen erg miste. ‘Ik ben een beetje in een zwart gat beland,’ gaf ik toe.

Levens van onschuldige mensen vernietigd

Maar dat was niet de reden voor de tranen van Pieter. Aan het eind van ons gesprek vroeg ik hem waar hij zoal mee bezig was. Toen vertelde hij over wat later het Toeslagenschandaal zou heten. Hoe de levens van onschuldige mensen compleet vernietigd zijn door de overheid. Hoe hij geen eerlijke antwoorden kreeg op Kamervragen erover.

En, dit was het moment dat hij emotioneel werd, hoe hij slachtoffers in het gezicht had gekeken toen ze hem vertelden wat ze allemaal meemaakten. Van huisuitzettingen tot kinderen die van hen werden afgepakt door de overheid tot zelfmoorden. Er waren geen camera’s bij toen Pieter zijn tranen liet op dat terras in Amsterdam.

Ik wist dat Kaag authentiek is

Eind november 2019 zijn Sigrid Kaag en ik beiden sprekers op een debatavond. Backstage komt ze naar me toe. Ze stelt me voor aan haar kinderen. Enigszins geëmotioneerd verwijst ze naar de column die ik dat weekeinde had geschreven. Over hoe arme mensen steeds meer vernederd worden door de Nederlandse overheid. ‘Ik wist dat niet, Zihni,’ zegt Kaag zichtbaar geraakt, ‘heel goed dat je het hebt opgeschreven. Dat moeten we echt veranderen.’

Lees ook van Zihni Özdil: Schaf de Kamer van Koophandel af

Wereldvreemd? Wellicht. Tegelijkertijd wist ik op dat moment dat Kaag – die na zoveel jaren in het buitenland terugkeerde naar Nederland en diep verontwaardigd is als ze erachter komt wat voor onrecht er speelt – een authentiek mens is.

We huilden allemaal

Maandag 20 september is Alleen tegen de staat te zien op NPO2. Een documentaire van de jonge filmmaker Stijn Bouma. Toen Bouma zich verdiepte in het Toeslagenschandaal werd hij zo boos dat hij vond dat hij iets moest doen. Zonder subsidie en zonder budget heeft hij Badriah, Derya, Janet, Naoual en Nazmiye achter elkaar geïnterviewd. Vijf overlevenden van het Toeslagenschandaal. Vijf moeders.

Bij de voorpremière in de Amsterdamse Filmhallen zag ik Pieter Omtzigt. En onder anderen de Kamerleden Renske Leijten (SP), Farid Azarkan (DENK), journalisten Pieter Klein (RTL), Jan Kleinnijenhuis (Trouw), Toine Heijmans (VK) en advocaat Eva Gonzalez Perez. Ook al kennen wij het dossier goed, de documentaire van Bouma greep ons allen keihard bij de keel. In de bioscoopzaal hebben we allemaal gehuild.

Van Rutte hoeven we niets te verwachten

Na afloop vertelden meerdere aanwezigen dat ze hoopten dat de verantwoordelijke topambtenaren en, vooral, eindverantwoordelijke premier Mark Rutte (VVD) de film op televisie gaan zien. Dat ze verwachten dat er dan eindelijk gerechtigheid zal komen. Want niemand die de film ziet, kan ontsnappen aan de gezichten van de moeders die je recht in de ogen aankijken. Die onrecht, vernederingen, ontmenselijking beschrijven die met geen pen te beschrijven zijn. Dan zullen ze niet langer een nummertje zijn in de ogen van Rutte en consorten, zo is hun hoop.

Lees ook deze spraakmakende column van Zihni Özdil: Maarten van Rossem is bang voor Caroline van der Plas

En juist die hoop van aanwezigen beangstigt mij. Want de verantwoordelijken, inclusief Rutte, hebben deze mensen alláng in de ogen gekeken. Ze hebben deze hartverscheurende verhalen alláng gehoord.

Alles om deze mensen niet te hoeven helpen

Wat deden ze vervolgens? Niet alles op alles zetten om deze mensen zo snel mogelijk te helpen. Maar alles op alles zetten om ‘precedentwerking’ te voorkomen, om te liegen in antwoord op Kamervragen, om peperdure consultants in te huren die hen gingen trainen om onwaarheden te vertellen tijdens het Kamerverhoor. En om, misschien wel het meest tekenende, omdat hij als coalitie-Kamerlid het Toeslagenschandaal bloot legde, Pieter Omtzigt weg te sensibiliseren.

Wie denkt dat het lekken naar de Volkskrant deze week over de Kunduz-evacuatie, geen politieke afrekening was, is naïef. Want Kaag maakte dezelfde ‘fout’ als Omtzigt. Ze vervulde haar ambt vanuit een hoger doel. En niet om de macht beschermen om de macht.

Kaag ziet het haarscherp

Juist omdat Kaag van buiten komt, ziet ze vlijmscherp wat er mis is met de Ruttiaanse politieke cultuur van Nederland. Toen Rutte tijdens een Kamerdebat alweer ‘geen herinnering had’, schrok ze zo erg van zulke gewetenloosheid dat ze spontaan ‘hier scheiden onze wegen’ zei.

Metaaltechniek

Lees ook van Zihni Özdil: Geef mbo’ers een titel

Ze steunde vervolgens een motie van afkeuring tegen de premier, omdat ze het onbestaanbaar vindt dat hij structureel zijn geheugen kwijtraakt om zijn verantwoordelijkheid te ontlopen. Haar kritiek op Rutte – ‘leiderschap is geen regelen en ritselen’ – tijdens de HJ Schoo-lezing was, net als het doorbijten van coalitie-Kamerlid Omtzigt tegen het kabinet, ingegeven uit een oprechte bezorgdheid over een bestuurscultuur die Nederland splijt.

Genadeloze afrekening voor wie menselijke belangen boven politieke belangen stelt

Een bestuurscultuur die jou, bovendien, genadeloos afstraft als je menselijke belangen boven politieke belangen stelt. Als Kaag aanstaande maandag de film van Bouma op televisie ziet, zal zij, net als Omtzigt, en net als ieder ander gewoon mens, meerdere tranen laten. Zij ligt, net als Omtzigt, wakker van zaken zoals het Toeslagenschandaal. Zij wil, net als Omtzigt, de strijd aangaan om gewone mensen te helpen, ook al zit ze in een coalitieregering die dat niet wil.

Daarom moet Nederland mensen zoals Sigrid Kaag en Pieter Omtzigt koesteren. Het gaat hier niet om hun, of uw en mijn, politieke kleur. Het gaat hier om de vraag in wat voor land we leven wanneer politici met hun hart op de tong, met een hoger doel, die hun grondwettelijke taak belangrijker vinden dan coalitiebelangen, steevast worden weggesensibiliseerd door degenen die van geen visie hebben een deugd hebben gemaakt.

Alleen tegen de staat van filmmaker Stijn Bouma wordt maandag 20 september uitgezonden in 2Doc op NPO2 om 20.25 uur.