De verkiezingscampagnes zijn in volle hevigheid losgebarsten. De tijd van hyperbolen en grote woorden is aangebroken. Politici vinden ons nu heel belangrijk. Want uiteindelijk berust de macht op 15 maart bij ons. Ze zeggen nu de mooiste dingen over ons.
Maar na 15 maart zullen we weer verdwijnen achter getallen. Ja, wij zijn getallen. Wij leven in getallen: werkloosheid, koopkracht, pensioen, immigratie et cetera. De politici moeten vooral nu niet veel beloven: zie de peilingen.
Vier jaar geleden hebben de meeste kiezers voor stabiliteit gekozen. Er kwamen twee grote partijen uit de verkiezingsstrijd: de VVD en de PvdA. De leiders van beide bewegingen kozen voor een coalitie. Beide heren konden hun verkiezingsbeloften niet volledig inlossen. Niemand kan in ons parlementair stelsel zijn verkiezingsbeloften volledig waarmaken. Zijn ze daarmee per definitie leugenaars? Nee. Niet alleen Diederik Samsom of Mark Rutte, maar ook Geert Wilders bij de vorming van het kabinet Rutte I (als gedoogpartner) kon niet al zijn beloften nakomen.
Kan Geert Wilders zijn beloften waarmaken?
Ook Geert Wilders vindt dat niet alle beloften kunnen worden waargemaakt. Dat blijkt uit een interview met WNL op Zondag. Tegen Rick Nieman zei Wilders dat hij buiten een aantal grote thema’s niets wil beloven. Het grote thema voor Wilders is: ‘Ik ga Nederland niets beloven, behalve één ding: grenzen dicht en geen geld meer naar het buitenland.’ De Nederlandse grenzen liggen voor Wilders niet buiten het Nederlands grondgebied: ‘We hebben vierhonderd grensovergangen, ik zou die allemaal weer laten bemannen door marechaussee en daartussen met drones werken. We moeten weer de sleutel van ons huis – en Nederland is ons huis – opnieuw in handen krijgen.’ Ik denk dat het rationeler is om je te richten op de buitengrenzen van de Europese Unie en de totale herinrichting van het migratiebeleid.
Ook op het gebied van financiën beperkt Wilders zich tot grote lijnen: ‘Al het geld dat we aan het buitenland geven, de miljarden aan Afrika, ontwikkelingshulp, aan Brussel, Griekenland, aan alle asielzoekers in Nederland. Al dat geld gaan we stoppen en aan de Nederlanders hier in Nederland geven.’
Dus zwijgt Wilder over de financiën, het kernvraagstuk van alle verkiezingen. Het kan letterlijk alle kanten opgaan. Bij de andere partijen weten we ongeveer welke kant het opgaat, maar bij Geert Wilders is in het geheel niet duidelijk. Je zou kunnen denken dat dit juist een perfect uitgangspunt is voor onderhandelingen. Hij bouwt nog een soepelheid in zijn programma: de Koran zou niet in zijn geheel worden verboden. De leider van de PVV vindt dat de Koran niet meer mag worden verkocht als hij aan de macht is. Bovendien zegt Wilders dat hij niet de huizen langs gaat om korans in beslag te nemen. Hij vergelijkt de Koran wederom met Mein Kampf van Adolf Hitler. Het gaat dus niet om het bezit, maar om productie en verkoop van de Koran. Dit blijft onaanvaardbaar voor alle andere partijen, immers het artikel 6 van de Grondwet garandeert de godsdienstvrijheid.
Wilders staat straks met lege handen
In zijn interview is Wilders eerlijk en helder wat de beloften betreft: ‘De mensen trappen er niet meer in. Ze weten dat het onzin is, leugens zijn. Ik heb het zelf ook eerder gedaan, dat geef ik toe. We gaan dat niet meer doen, je kan het niet meer waarmaken. Het grote vertrouwen dat ik aan mensen vraag: u hoort van mij geen beloften op details. We zijn niet naar het Centraal Planbureau gegaan om u daarna met allerlei details dingen wijs te maken. We zullen Nederland weer van ons maken.’
Wilders wil Nederland ‘bevrijden’ van islam en de EU. En wel zo
Toch is het allemaal erg vaag. Want hier rijst de vraag wanneer een partij geen financieel programma heeft, hoe kan deze partij achteraf verantwoording afleggen. Niet dus. Let op, het gaat mij niet om de beloften, maar om een sociaaleconomisch programma. Een regeerakkoord behelst voor wellicht 90 procent de sociaaleconomische vraagstukken. Het lijkt erop alsof Wilders zich niet wil verantwoorden op basis van een programma.
Wilders heeft geen gebrek aan optimisme: ‘Als de PVV meer dan dertig zetels haalt, kunnen andere partijen niet om mij heen. Ik weet dat als de kiezer de PVV echt groot maakt, dat men wel zal moeten. Je zet niet zomaar 2 tot 2,5 miljoen mensen opzij. Dat zullen ze niet gaan doen. Dat zou heel onverstandig zijn.’ Ik vrees voor Wilders dat hij met lege handen komt te staan. De anderen willen echt niet met hem regeren.
Toch moet ook met Wilders worden onderhandeld
Natuurlijk heeft premier Rutte gelijk dat de programma’s van de VVD en de PVV onverenigbaar zijn met elkaar. Desondanks moeten alle partijen na de verkiezingen gewoon met elkaar gaan onderhandelen, dus ook met Wilders. Dat is natuurlijk geen garantie voor een regeringsdeelname van Wilders. De rechtsstaat kan juist optimaal worden gewaarborgd met in achtneming van respect voor de democratische traditie.
Als partijen elkaar zonder onderhandelingen gaan uitsluiten, treden ze buiten de spelregels van de democratische traditie.