De pas afgekondigde wapenstilstand met islamitisch buurland Azerbeidzjan is in feite het zoveelste verlies dat de Armeniërs moeten nemen, schrijft Robbert de Witt. De geschiedenis heeft Armenië weinig goeds gebracht.
Eigenlijk is het allemaal de schuld van de Sovjets. Toen de Sovjet-Unie werd gevormd in de jaren twintig van de vorige eeuw, werden Azerbeidzjan en Armenië, ver weg op de Kaukasus, onderdeel van de communistische heilstaat. In al hun kortzichtigheid bedachten de communistische machthebbers in Moskou dat de regio Nagorno-Karabach onder het beheer van de Azeri’s moest worden geplaatst. Kortzichtig, want in die regio was de meerderheid Armeens. Dit besluit legde de kiem voor twee bloedige oorlogen, waarvan de jongste nu pas, bijna honderd jaar later, is afgelopen.
De Sovjet-Unie bestond toen al niet meer. Bij de ineenstorting van het communistische regime eind jaren tachtig, stemde het regionale parlement in Nagorno-Karabach voor aansluiting bij Armenië. Toen Azerbeidzjan deze sentimenten probeerde te onderdrukken en Armenië ze juist aanwakkerde, ontstond de oorlog van de jaren negentig. Beide kanten werden beschuldigd van etnische zuivering, er vielen tienduizenden doden.
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
Een schandvlek die moest worden weggepoetst
Uiteindelijk kregen de Armeniërs de controle over het gebied dat geheel werd omringd door Azerbeidzjan en formeel nog onderdeel was van dat land. Dat kon niet goed blijven gaan. Zeker niet omdat Azerbeidzjan, dankzij enorme olievondsten in de Kaspische Zee, veel en veel meer geld kon uitgeven aan zijn leger dan Armenië.
Op bezoek in Armenië, kreeg je voortdurend te horen dat het praktisch nog oorlog was. Voortdurend waren er schermutselingen, af en toe vielen er doden. De Azeri’s beschouwden de Armeense enclave als een schandvlek die zo snel mogelijk moest worden weggepoetst.
Omringd door moslimlanden
Bijkomend probleem voor de Armeniërs: zij zijn christenen in een islamitische omgeving – buurlanden Turkije, Iran en Azerbeidzjan zijn islamitisch. Alleen met Georgië zijn de relaties echt goed, hoewel ook Iran grensverkeer toestaat. Internationaal heeft Armenië weinig vrienden. Rusland helpt soms (maar Rusland staat ook op goede voet met Azerbeidzjan), Frankrijk en de Verenigde Staten hebben een grote Armeense gemeenschap.
Lees ook deze blog van Robbert de Witt over de Armeniërs: overlevingskunstenaars zoals de Joden
Maar verder zijn de Armeniërs toch een beetje de Joden van de Kaukasus: de Armeense geschiedenis is een trieste opeenvolging van invasies, vervolgingen en moordpartijen.
Een nieuwe nederlaag voor Armenië
Afgelopen week sloot premier Nikol Pashinyan, tot zijn verdriet, een wapenstilstand met de regering van Azerbeidzjan. Volgens de Armeense bevelhebber in Nagorno-Karabach was de belangrijkste stad daar, Stepanakert, anders binnen enkele dagen gevallen. De Azeri’s hebben zodoende aanzienlijke delen van het omstreden gebied veroverd.
Het is niets anders dan een nederlaag voor de Armeniërs. Daar twijfelt niemand aan – betogingen van boze burgers en de bestorming van het parlement maken dat wel duidelijk, zeker gezien het contrast met de feeststemming in Baku.
Meer over dit onderwerp: Het optimisme van Armenië
Pashinyan, een voormalig journalist en oppositieleider die gekozen werd tot regeringsleider, noemde het een ‘heel, heel zware beslissing’. ‘Dit is geen overwinning, maar er zal ook geen nederlaag komen, tenzij we onszelf beschouwen als verliezers.’
Dat is, gezien de moeilijke omstandigheden en de voortdurende nederlagen in de Armeense geschiedenis, een bewonderenswaardig optimistische kijk op de zaak.