De kabinetsformatie is een bijzonder avontuur. Informateur Edith Schippers (VVD) moet eerst de mogelijkheid onderzoeken van een kabinet dat bestaat uit CDA, VVD, D66 en GroenLinks.
GroenLinks is de grootste winnaar van deze verkiezingen. Terecht dat wordt onderzocht of de partij van Jesse Klaver kan deelnemen aan een meerderheidskabinet.
Maar wat logisch klinkt, ligt niet meteen voor de hand. Om dit te begrijpen, moeten we terug naar de campagneperiode. Wat zich daar tussen Klaver en de rest heeft voorgedaan, maakt een kabinet van drie plus GroenLinks eigenlijk onmogelijk.
Enthousiast over Klaver? ‘Economische plannen van GroenLinks doodsteek bedrijfsleven’
Debatje Klaver en Asscher
De campagne begon met een debat bij Radio 1. Alle belangrijke partijen waren aanwezig. Alleen de PVV van Geert Wilders was er niet bij. Klaver moest debatteren met Lodewijk Asscher. Voor wie het niet weet, Lodewijk Asscher is de leider van de PvdA en de vicepremier van het demissionaire kabinet. Een aantal belangrijke momenten uit dat debatje:
Klaver: ‘We zijn het erover eens dat we samen een progressief kabinet moeten vormen en ik ben ervan overtuigd dat GroenLinks er voor gaat zorgen dat de VVD niet de grootste partij wordt maar stel je voor, in the unlikely event, dat het niet gebeurt. Dan vind ik ook dat we er alles aan moeten doen om een kabinet te vormen zonder de VVD. Doet u dan met mij mee?’
Voordat ik verder ga met het antwoord van Asscher: de VVD is grootste partij van Nederland geworden. Klaarblijkelijk lijdt Klaver aan hybris, overmoed, een vaak voorkomende jeugdzonde.
Asscher: ‘Mijn voorkeur is absoluut een kabinet dat zo progressief mogelijk is maar ik vind de beloftes die u nu doet niet geheel waarachtig.’
Klaver: ‘Ik doe geen belofte, ik vraag u iets. Ik kan namelijk niet beloven dat ik niet met de VVD in een kabinet zal komen. Ik zeg dat, zelfs als zij de grootste worden, dan nog vind ik het onze opdracht om een andere coalitie te vormen die zonder de VVD is. U heeft gezien hoe moeilijk het land het de afgelopen jaren heeft gehad, welke strijd u heeft moeten strijden in het kabinet. Geeft u mij de hand. Meneer Asscher, geeft u mij de hand.’
Ach en nog dit: de uitgestoken hand van Klaver bleef in de lucht hangen, hij werd niet gepakt door Asscher.
Asscher: ‘Ik ga u zo de hand geven. Maar even terug naar de stelling. We moeten groter zijn dan politieke trucjes, we moeten groter zijn willen we tegenstellingen in Nederland overbruggen.’
Klaver: ‘Meneer Asscher.’
Asscher: ‘Dat bereik je niet met Stratego.’
Klaver: ‘Meneer Asscher dan heeft u het niet begrepen wat ik zojuist doe.’
Asscher: ‘Mensen hebben onzekerheid over veiligheid, over migratie, over de zekerheid op het werk, over het inkomen en over het onderwijs van hun kinderen. En daar, op dat punt reik ik u de hand, want daar wil ik graag op samenwerken.’
O, nog dit: Asscher beseft dat het nemen van verantwoordelijkheid voor een land iets anders is dan het uitspreken van mooie kosteloze woorden.
Klaver: ‘Wat ik wil is er met u samen voor zorgen dat dat progressieve kabinet er komt en daar is iets voor nodig. En dat is waarop ik u de hand wil schudden. Ik vraag het u nog een keer: werkt u daar met mij op samen?’
Asscher: ‘Ik werk daar met u op samen, op één voorwaarde, en die voorwaarde is een inhoudelijke, dat we ophouden met Stratego. Met alle respect: ik probeer een inhoudelijk gesprek te voeren, wat u doet is een tikje arrogant, een heel klein beetje, zo zou ik het zien (…) Ja, ik vind het prima, ik wil heel graag met u samenwerken maar laten we dat dan ook echt doen vanuit de inhoud. Dan reik u de hand.’
De zachte, kleine hand van Klaver verdween in de grote hand van Lodewijk Asscher. In het huis van Klaver riepen ze wellicht: hoera, hoera!
Klaver wil dus onder geen beding in kabinet met VVD
Zo ging het eerste debat. Klaver wilde een belofte: de PvdA mocht niet met de VVD samenwerken. Later, in een ander debat vroeg de SP-leider Emile Roemer of Klaver de VVD wilde uitsluiten. Ditmaal weigerde Klaver dat. Dat was niet onbegrijpelijk, omdat GroenLinks alleen de PVV uitsluit. Maar Klaver herhaalde zijn eerdere uitspraak, namelijk een kabinet zonder de VVD. De conclusie is glashelder: Klaver beloofde ten overstaan van miljoenen kiezers dat hij onder geen beding met de VVD in een kabinet ging zitten.
Klaver kan niet in een kabinet gaan zitten met de VVD. Wijkt Klaver af van zijn eerdere belofte, dan moet daarvoor een onafwendbare noodzaak bestaan voor GroenLinks. Die is er niet. Het is niet goed voor het aanzien van de politiek om wekenlang nutteloze gesprekken te voeren over een optie die onmogelijk is.
De informateur moet zichzelf en ons niet voor de gek houden: een kabinet met de VVD en GroenLinks is niet mogelijk. Het is uitgesloten. Ga dus de echte optie onderzoeken en dat is een kabinet van drie plus de ChristenUnie.