Historicus Geerten Waling reist deze zomer voor elsevier.nl door de Verenigde Staten, op zoek naar de ziel van de Amerikaanse democratie. Ditmaal krijgt hij hapklare religie voorgeschoteld in een bioscoopzaal.
‘Ik heb geen enkel land gezien waar het christendom zich minder omhulde met vormelijkheden, praktijken en beelden dan in de Verenigde Staten, en de menselijke geest duidelijker, eenvoudiger en algemenere ideeën verstrekte.’
– Alexis de Tocqueville, Over de democratie in Amerika (1835)
Er zou gratis koffie zijn, en donuts, misschien zelfs ijsjes nu het zo heet was in Lynchburg. Dat vertelde barman Ethan uit de Ierse pub van het stadje in het westen van Virginia over de kerk waar hij graag kwam: The Hope Church. Die komt sinds begin dit jaar twee zondagen per maand samen in een filmzaal van de reusachtige Regal-bioscoop in de shopping mall een paar mijl verderop. Het was een bijzondere kerk, zei Ethan, een beetje methodist maar toch vooral vrijzinnig.
Naar de kerk
Gelokt door deze aanbevelingen begaf ik me afgelopen zondagochtend om 9.00 uur naar de aangegeven locatie. Het parkeerterrein telde wel honderd auto’s, terwijl er nog geen film werd vertoond. Eenmaal binnen klonk een opwekkend gospelmuziekje uit de filmzaal, die enorm groot maar toch flink gevuld bleek. Een band van zes vrome tieners zong van ‘Great are you Lord’ en ‘You will find me’.
Geerten Waling: Politiegeweld in Amerika, het land van ‘law and order’ Lees verder >
In het gangpad werd ik uitbundig begroet door een zwarte man met het uiterlijk van een gemoedelijke huisvader, met bovenarmen als staalkabels en ook zijn ogen leken op die van Arie Boomsma. Met een warme lach heette hij me welkom en informeerde naar mijn naam. Het bleek PJ, de dominee en leider van de kerk, die vlak daarna naar voren liep en – terwijl de band op het podium doorspeelde – in de microfoon fluisterde: ‘Thank you Jesus, thank you Jesus.’ Ook hier geen spoor van ironie. PJ hield de ogen vroom gesloten en ook de band speelde met ogen dicht. God moest nu wel heel dichtbij zijn.
Het religieus bedrijf
Gezien het vroege tijdstip vreesde ik dat de dienst uren zou duren, maar dat viel mee. Na de opzwepende muziek volgde een korte kennismaking met de buren, voor het community-gevoel. Vervolgens werd op het witte doek een reclamespot vertoond voor de speciale app die The Hope Church had gelanceerd, voor de website en natuurlijk voor de collecte. Rode emmers (popcornbakken) werden doorgegeven en stevig gevuld met dollars. Al met al leek het me een gelikte onderneming, zo’n kerk.
De korte preek die volgde, lichtte een summiere Bijbelpassage uit. ‘Take no thought for the morrow.’ Dit zinnetje uit Mattheüs, door Christopher Hitchens gebruikt om de vrijblijvendheid van het christendom aan te tonen, werd door vader PJ teruggebracht tot een hashtag: #DontTakeIt. Wat volgde was een frivole bespiegeling op de hectiek van het dagelijkse leven en het belang om te leven in het moment (#BePresent).
PJ had duidelijk een cursusboekje mindfulness geraadpleegd en die technieken overgoot hij nu met een christelijk, cabaretesk sausje. Daarna ging hij voor in een kort gebed, waarna een slotnummer van de muzikale christenjeugd het festijn alweer uitluidde. Bij de uitgang namen de bezoekers gretig hun ijsjes in ontvangst en ging ieder zijns weegs.
Moderne religie
Het viel Tocqueville al op dat de Amerikanen, in al hun verschillende religieuze sekten, vooral geestelijke hulp vinden – en dat de geestelijken geen ambitie vertonen om het leven van hun parochianen te beheersen: ‘In Amerika is de religie een wereld apart waar de geestelijke heerst, maar die hij nooit zal verlaten.’
The Hope Church is hiervan een volmaakt voorbeeld. Het bedrijf levert bezinning en steun op afroep, verkocht met gratis koffie en ijs, maar de dienst blijft sober en lichtvoetig. De individualiteit van de consument blijft onaangeraakt.