Roelof Bouwman: De eerste verkiezingsuitslagen zijn al binnen

Voor het eerst in bijna anderhalve eeuw doet op 22 november geen sociaal-democratische lijst mee aan de verkiezingen, en voor het eerst sinds 2002 geen premier. Wel verkiesbaar: een partijleider die al zes keer op rij verloor. Voor liefhebbers van electorale records en rariteiten zijn het hoogtijdagen, schrijft Roelof Bouwman.

Over veertien weken, op 22 november, mogen we een nieuwe Tweede Kamer kiezen. Fans van het politieke bedrijf zitten dan altijd op het puntje van hun stoel.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 was het bijvoorbeeld spannend hoeveel partijen de kiesdrempel zouden halen. Het oude record uit 1918, toen zeventien partijen doordrongen tot onze volksvertegenwoordiging, werd niet overtroffen, wel geëvenaard.

Tenzij zich de komende weken nog spectaculaire nieuwe ontwikkelingen voordoen, kunnen we één electorale eigenaardigheid alvast noteren voor 22 november: dankzij de gezamenlijke kandidatenlijst van de PvdA en GroenLinks dingen voor het eerst sinds 1888 geen zelfstandige sociaal-democraten naar de gunst van de kiezer.

Verkiezingen zonder sociaal-democraten ondenkbaar in buurlanden

Ook in Europees verband is dat zeer opmerkelijk. Stellen we ons Bondsdagverkiezingen voor zonder een eigen lijst van de sociaal-democratische SPD. Of Lagerhuisverkiezingen zonder zelfstandige deelname van de Labour Party. In Duitsland en Groot-Brittannië zijn dat totaal onwaarschijnlijke scenario’s.

Eveneens frappant: het is vrijwel zeker dat de VVD (Dilan Yeşilgöz) en de ChristenUnie (Mirjam Bikker) voor het eerst een vrouwelijke lijsttrekker krijgen. Dat is bijna een halve eeuw na de pioniersarbeid van PPR-boegbeeld Ria Beckers bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1977 – en dus rijkelijk laat. Van de partijen die al wat langer meedraaien in Den Haag, hebben nu alleen het CDA, de SGP en de PVV nog een historie met louter mannelijke lijstaanvoerders.