Leden van de Eerste Kamer en het kabinet uiten in de Haagse wandelgangen groot ongenoegen over de manier waarop Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA) de nieuwe voorzitter van de Eerste Kamer, Jan Anthonie Bruijn (VVD), schoffeerde. ‘Arib heeft Bruijn een kunstje geflikt,’ constateren zij. ‘Arib kan er niet tegen als zij tweede viool moet spelen.’
Koning Willem-Alexander leest op Prinsjesdag de Troonrede voor in de Ridderzaal tijdens een vergadering van Eerste en Tweede Kamerleden. Voorzitter van deze ‘Verenigde Vergadering’ is niet Arib, maar haar collega van de Eerste Kamer. Die opent en sluit de vergadering om daarna als eerste – en geflankeerd door de griffiers van beide Kamers – de zaal te verlaten.
Arib werkte ergernis met niet wachten tot collega Eerste Kamer vertrok
Arib wekte ergernis door dit moment niet af te wachten. Onmiddellijk nadat Bruijn had afgesloten, stoof zij op uit haar stoel, liep door de gang en griste tussen de gasten haar kleinkinderen weg en liep naar buiten.
Bruijn is kennelijk ongelukkig met de gang van zaken, maar wil slechts kwijt dat ‘het protocol duidelijk is’. Ingewijden speculeren dat Arib het protocol aan haar laars lapte om de nieuwe voorzitter van de Senaat, Bruijn, bij de eerste gelegenheid duidelijk te maken dat hij op de tweede rang thuishoort.
Arib laat in een reactie weten: ‘Na het vertrek van de koning en het sluiten van de vergadering, hangt er een informele sfeer. Geen keurslijf. Iedereen zoekt zijn ouders, kinderen, opa’s en oma’s, vrienden en buren.’
Politiek gezien heeft de Tweede Kamer het primaat, maar protocollair is dat niet zo. De voorzitter van de Eerste Kamer leidt de Verenigde Vergaderingen en heeft prioriteit. In het verleden zijn wijzigingen van de Grondwet ingediend om dat te veranderen, maar die werden in de Eerste Kamer verworpen.
Lees ook dit coververhaal terug: De klasse van Khadija Arib
Zaak van winst en verlies
‘Gewone Nederlanders zijn niet geïnteresseerd in zo’n symbolische kwestie, maar voor de territoriumdrang tussen Eerste en Tweede Kamer is het een zaak van winst en verlies,’ zeggen ingewijden.
Een bron in het kabinet meldt dat VVD-staatssecretaris van Vreemdelingenzaken Ankie Broekers-Knol (VVD) ‘ontplofte van woede’, toen ze zag hoe Arib als eerste weg beende uit de Verenigde Vergadering. Broekers was tot voor kort voorzitter van de Eerste Kamer en lag voortdurend met Arib overhoop. ‘Ze had haar partijgenoot en opvolger Bruijn gewaarschuwd, maar toch liet hij zich door Arib schofferen,’ zegt een bewindsman.
‘Protocol van jaarlijkse Binnenhof-hoogmis geschonden’
Prinsjesdag is de jaarlijkse hoogmis van het Binnenhof en daarvan is de Troonrede het plechtigste moment. Zodra het staatshoofd klaar is met de Troonrede, staat de voorzitter van de Verenigde Vergadering op en roept: ‘Leve de Koning!’ De andere aanwezigen roepen dan: ‘Hoera!’
Lees ook dit commentaar van Carla Joosten over de Troonrede: Helder verhaal en uitstekend uitgesproken
Vervolgens staan koning en koningin op en schrijden door het middenpad naar een belendend vertrek om daar sinaasappelsap te drinken. Zij worden begeleid door de commissie van in- en uitgeleide.
De voorzitter van de Tweede Kamer leidt deze commissie en loopt daarom naast de Koning. Maar tijdens het ‘jus-moment’ van koning en koningin, keren de commissieleden terug naar hun plaats in de Ridderzaal. Vervolgens sluit de voorzitter van de Eerste Kamer af en loopt als eerste naar buiten. Hij wordt gevolgd door de commissie van in- en uitgeleide, de overige Kamerleden daarna pas de gasten. Dat Arib zich niet aan de voorgeschreven volgorde hield en zelfs gasten – haar kleinkinderen – voorrang gaf, wordt in de Eerste Kamer gezien als een belediging aan het adres van Bruijn.
‘Als je het protocol van de Tweede Kamer schendt, is ze woedend. Maar nu overtreedt ze de regels om terreinwinst te behalen,’ fulmineren Eerste Kamerleden.