Hulp aan ‘rebellen’ staat vervolging Syriëgangers mogelijk in de weg

Het debat over (de terugkeer van) Syriëgangers heeft een nieuwe wending gekregen: advocaten schermen met de steun die Buitenlandse Zaken gaf aan ‘rebellen’ in Syrië, waardoor de kans bestaat dat jihadisten strafvermindering krijgen of zelfs vrijuit gaan. Ook twee uitreizigers haalden het nieuws. Vier ontwikkelingen op een rij.

Syriëgangers mogelijk vrijuit dankzij Nederlandse steun

Het wordt voor het Openbaar Ministerie (OM) mogelijk moeilijk om teruggekeerde jihadisten te veroordelen voor terrorisme in Syrië, waardoor strafvermindering of zelfs vrijspraak dreigt. Vrijdag berichten dagblad Trouw en het actualiteitenprogramma Nieuwsuur dat advocaten van Syriëgangers in zeker zes strafzaken schermen met de hulp die de Nederlandse overheid tussen 2015 en 2018 bood aan Syrische rebellengroepen. Volgens het OM hebben diverse van die organisaties een terroristisch oogmerk.

Het gaat onder meer om Ahrar al-Sham en het daaraan gelieerde Levant Front, schrijft Trouw. In totaal zou het gaan om minstens 22 strijdgroepen, die alle samenwerkten met extremistische bewegingen, zoals Al-Qa’ida. Het ministerie van Buitenlandse Zaken ontkent overigens dat de twee bovengenoemde groepen rechtstreekse steun hebben gehad via het NLA-programma (zie kader). Buitenlandse Zaken houdt vooralsnog geheim welke groepen het ministerie wél heeft gesteund.

Trouw en Nieuwsuur maakten een rondgang langs strafrechtadvocaten, die stellen dat de Nederlandse steun voor dergelijke groeperingen als verweer zal worden gebruikt in de rechtszaal. Donderdag eisten twee advocaten tijdens een rechtszaak in Rotterdam vrijspraak voor twee teruggekeerde Syriëgangers die hadden toegegeven dat ze lid waren van Ahrar al-Sham. Een van hen, Tamara Buruma van het links-activistische advocatenkantoor Prakken d’Oliveira, zei dat de wens van Ahrar al-Sham om de sharia in te voeren onvoldoende bewijs is voor de aanklacht dat het om een terreurorganisatie gaat. Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) zei onlangs nog in een Kamerbrief dat die wens inderdaad niets zegt over de mate van radicalisering.

Een bemoeilijkende factor is het meningsverschil tussen het OM en Buitenlandse Zaken over de aard van de gesteunde groepen: het ministerie vindt dat die ‘gematigd’ zijn, maar de officier van justitie trekt zich daar niets van aan, aldus Trouw. Wat de officier betreft, spelen de kwalificaties van het ministerie geen rol bij de vervolging van de Syriëgangers: ‘Wat er ook zij van stempel: gematigd, radicaal, of jihadistisch-salafistisch, wel of geen steun van de Nederlandse overheid; het gaat erom waar een organisatie voor staat en wat zij daadwerkelijk aan gedragingen of handelingen uitvoert.’

Het OM wil Nederlandse Syriëgangers vervolgen wegens steun aan een terroristische organisatie, waarop een celstraf van zes jaar staat. Bekende jihadisten als Victor Droste, Reda N., Oussama A. en Marouane B. zijn daartoe recent nog (bij verstek) veroordeeld. Mede dankzij de kwalificaties van Buitenlandse Zaken is het twijfelachtig of Syriëgangers – van wie er de komende maanden vermoedelijk meer zullen terugkeren – straks nog wel kunnen worden berecht.

Kamerleden Joël Voordewind (ChristenUnie), Martijn van Helvert en Pieter Omtzigt (beide CDA) hebben minister Blok gevraagd of het mogelijk is dat de Syriëgangers als gevolg van kwalificaties van het ministerie van Buitenlandse Zaken strafvermindering of zelfs vrijspraak kunnen krijgen. Van Helvert vreest dat terroristen straks vrijkomen door Nederlandse leveringen. Sadet Karabulut (SP) spreekt van ‘een blamage’.

Hoeveel Nederlandse jihadisten en terugkeerders zijn er?

Volgens de AIVD zijn er ongeveer 300 Nederlanders naar Syrië en Irak vertrokken. De meesten sloten zich aan bij Islamitische Staat (IS), een kleiner deel voegde zich bij aan Al-Qa’ida gelieerde groepen. Van de volwassen Nederlandse Syriëgangers zijn er zo’n 85 gesneuveld, verblijven er zo’n 20 in Turkije en zijn er inmiddels 55 teruggekeerd. Niet iedereen werd vervolgd, ook omdat Justitie vaak niet kan bewijzen dat uitreizigers zich aan terreurdaden schuldig hebben gemaakt.

Sommigen, onder wie ook de twee Syriëgangers donderdag in Rotterdam moesten voorkomen, beweren dat ze niet hebben gevochten, maar de plaatselijke bevolking hebben geholpen. Mohammed D. uit Utrecht, die meende dat hij in het ‘kalifaat’ door IS werd gedwongen om als kok te werken, kreeg bijvoorbeeld slechts drie jaar cel. Vrouwelijke Syriëgangers – ongeveer een derde van de 300 uitreizigers – krijgen vaak lagere straffen. Een voorbeeld is Laura H. uit Zoetermeer, die 24 maanden cel kreeg, waarvan dertien maanden voorwaardelijk.

De AIVD schat dat nog altijd 135 uitreizigers ‘met jihadistische intenties aanwezig in Syrië’ zijn. In Nederland en andere Europese landen woedt de laatste weken een verhit debat over de beste manier om met hen om te gaan. De Amerikaanse president Donald Trump, die eind vorig jaar aankondigde zijn troepen terug te halen uit Syrië, vindt dat Europese landen ‘hun’ jihadisten moeten terugnemen. Mogelijk komen die vrij als het laatste stukje ‘kalifaat’ definitief is bevrijd.

Hoe zit het met jihadbruid die naar Nederland wil?

De Britse jihadbruid Shamima Begum (19) is met haar baby verdwenen uit het Syrische vluchtelingenkamp Al-Hol.

Begum veroorzaakte in februari ophef omdat ze aangaf dat ze mogelijk naar Nederland wilde.

Volgens de Britse krant The Daily Mail werd Begum door andere vrouwen in het kamp met de dood bedreigd en staat er een prijs op haar hoofd omdat ze haar verhaal ten overstaan van Britse media heeft gedaan. Midden in de nacht zou Begum met haar zoon Jerah zijn vertrokken naar een ander kamp.

Als vijftienjarige vertrok Begum in 2015 naar het kalifaat van IS, waar ze trouwde met de Nederlandse jihadist Yago Riedijk (26). Met haar pasgeboren zoon wilde ze terugkeren naar het Verenigd Koninkrijk, maar omdat ze aangaf dat ze geen spijt heeft van haar daden ontnam de Britse regering haar paspoort. Daarop gaf ze aan dat ze mogelijk in Nederland asiel wil  aanvragen.

Omdat de ouders van Begum uit Bangladesh afkomstig zijn, kan ze aanspraak maken op de Bengaalse nationaliteit, maar autoriteiten daar hebben al gezegd dat ze haar het land niet zullen binnenlaten.

Nederlandse jihadist omgekomen

De Nederlandse jihadist Thijs Belmonte (29) is omgekomen in IS-gebied. De roodharige Rotterdamse bekeerling reisde in 2013 af naar het kalifaat en nam de naam Abu Ibrahim aan. In december 2014 dook hij op in een onthoofdingsvideo, die was opgenomen in Syrië.

Belmonte is een kind van een Italiaanse vader en Nederlandse moeder. Hij bekeerde zich in 2004 tot de islam, nadat hij een relatie had gekregen met een Nederlands-Marokkaanse vrouw. Daarna radicaliseerde hij. Omdat zijn vrouw niet islamitisch genoeg is, strandde zijn huwelijk al na een jaar. Belmonte trouwde opnieuw, nu met een moslima uit Delft, en vertrok naar Syrië terwijl ze hoogzwanger was. Zij reisde hem enkele maanden later achterna.

Bekenden omschreven Belmonte eerder als hyperintelligent en zeer gelovig. Hij zou de Koran deels uit zijn hoofd kennen en vloeiend Arabisch spreken. Belmonte had een actieve rol in de Nederlandse jihadistische scene. Hij stond op de nationale terroristenlijst.