De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) heeft donderdag een vernietigend rapport naar buiten gebracht over de onterechte vrijheden die de moordenaar van de 25-jarige Anne Faber, Michael P., genoot tijdens zijn verblijf in een forensische psychiatrische kliniek in Den Dolder.
De rechtbank in Utrecht veroordeelde P. in juli afgelopen jaar tot 28 jaar cel en tbs. Het hoger beroep wordt eind mei inhoudelijk behandeld door het hof in Arnhem.
De belangrijkste conclusies uit het rapport:
- P. kreeg al voor hij in de kliniek arriveerde vrijheden, zonder rechtmatig overleg met het Openbaar Ministerie (OM). Anderhalve maand na zijn aankomst in Den Dolder mocht P. elke dag al drie keer een uur zonder begeleiding naar het dorp.
- De reclassering hield geen toezicht op de vrijetijdsbesteding van P.
- Er is bij de behandeling van P. en het toekennen van zijn vrijheden niet gekeken naar de gevaren voor de samenleving en hoe groot de kans was dat hij opnieuw een ernstig delict zou plegen.
- Toen P. werd overgeplaatst naar Den Dolder, droeg de gevangenis niet de informatie over zijn zedenverleden over. P. zou daarvoor volgens de gevangenis geen toestemming hebben gegeven. ‘Het is een jongen waar je echt geen problemen mee krijgt,’ zou de gevangenis hebben doorgegeven. ‘Hij doet het prima en is psychisch stabiel.’
- De gemeente Zeist is niet geïnformeerd over de plaatsing van een zedendelinquent in de gemeente.
De zaak van Michael P. is in Nederland alles behalve een uitzondering, schreef Philip van Tijn eerder
‘De bevindingen zijn schokkend en bevestigen tegelijkertijd het beeld dat we door de tragische gebeurtenissen al hadden: dat Michael P. tijdens de tenuitvoerlegging van zijn gevangenisstraf als een vrij man kon gaan en staan waar hij wilde, zonder dat er enig zicht was op wie hij was, wat hem bezighield en wat hij uitvoerde,’ reageerde de familie van Anne Faber donderdag.
De familie noemt het ‘onthutsend’ dat het P. lukte om informatie over zijn zedenverleden achter te houden voor zijn behandelaars. ‘Het is bijzonder pijnlijk te moeten vernemen dat professionals in de forensische zorg aan wie de verantwoordelijkheid over deze zedendelinquent is toevertrouwd, ernstig tekort zijn geschoten in de bescherming van de samenleving.’
21 gevangenen onterecht vrij
Meer dan twintig gedetineerden die waren veroordeeld voor een ernstig gewelds- of zedenmisdrijf konden zich onterecht deels vrij in de maatschappij bewegen. In dertien gevallen ging het om veroordeelden die nog niet in de laatste fase van hun celstraf zaten. Bij acht mensen ontbrak er bijvoorbeeld een inschatting van de risico’s.
Van alle 21 gedetineerden zijn de vrijheden inmiddels opgeschort of ingetrokken, schrijft minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker (VVD).
Volgens hen bestaat de verantwoordelijkheid op deze manier ‘slechts administratief’. ‘Een papieren werkelijkheid die niet overeenkomt met de realiteit. Met fatale gevolgen.’ In een persoonlijk gesprek heeft minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker volgens de familie namens de overheid excuus aangeboden en de verantwoordelijkheid erkend. De familie stelt dat op prijs.
PvdA wil debat
In Den Haag is verbolgen gereageerd op de rapporten. De PvdA wil een debat. Volgens de partij is er brede steun voor het voorstel. Zo heeft regeringspartij VVD nog veel vragen aan minister Dekker.
‘Dat je kind iets overkomt, is al de grootste angst van iedere ouder, maar dat dit misdrijf voorkomen had kunnen – of zelf moeten – worden maakt het verlies onverteerbaar,’ zei PvdA-Kamerlid Attje Kuiken. ‘Een verkrachter die zelf essentiële informatie achter kon houden, geen kennis over hoe je omgaat met gevaarlijke zedendelinquenten, onvoldoende aandacht voor de veiligheid van de samenleving: het is onacceptabel dat dat kan. Het is klaar met de excuses, er moeten nu echt verbeteringen volgen.’
Volgens de VVD ‘wordt pijnlijk duidelijk dat de balans in onze strafrechtketen veel te ver is doorgeslagen naar zorg voor de crimineel in plaats van veiligheid van de samenleving’, zegt Tweede Kamerlid Jeroen van Wijngaarden. ‘Wie een dergelijk misdrijf pleegt, verspeelt zijn recht op vrijheid.’
SP-Kamerlid Michiel van Nispen vindt het ‘onbegrijpelijk dat een verkrachter zo snel al zo veel vrijheden kreeg zonder inschatting van de risico’s’. ‘We weten dat bezuinigingen in de publieke sector hebben geleid tot personeelstekorten en onveilige situaties in de klinieken. In hoeverre heeft dat bijgedragen aan deze tragedie?’
Dekker: onwenselijk dat verdachten tbs kunnen ontlopen
De rapporten schetsen een ‘pijnlijk beeld’, vindt Dekker, die schrijft ‘diep geraakt’ te zijn. De overheid is tekortgeschoten in de bescherming die de samenleving van haar mag verwachten, vindt de minister. Hij neemt alle aanbevolen maatregelen uit het rapport over.
De zaak van Michael P. is in Nederland allesbehalve een uitzondering, schreef Philip van Tijn eerder
Dekker noemt het ‘zeer onwenselijk’ dat verdachten die een behandeling in een tbs-kliniek nodig hebben, die kunnen ontlopen door niet mee te werken aan onderzoek en vindt dat dat niet langer kan gebeuren. Daarnaast wordt een gestructureerde risicotaxatie en delictanalyse verplicht gesteld. Maatschappelijke risico’s bij het toekennen van vrijheden aan gedetineerden gaan zwaarder wegen. Bij uitplaatsing naar forensische zorg wordt het mogelijk gemaakt om ook zonder toestemming van een gedetineerde informatie te delen.
De rapporten maken duidelijk dat er ernstige fouten zijn gemaakt, zei premier Mark Rutte. Hij wil geen garanties afgeven voor de toekomst. ‘Ik kan alleen verzekeren dat we dit uiterst serieus nemen en dat we er alles aan zullen doen om dit land veilig te houden voor dit soort verschrikkelijke mensen.’
De Onderzoeksraad voor Veiligheid verlangt van minister Dekker dat hij binnen zes maanden met een reactie op het rapport komt. Als in die reactie niet voldoende is onderbouwd hoe er met de aanbevelingen wordt omgegaan, kan de raad besluiten tot een aanvullend onderzoek.
Instelling probeerde onderzoek te blokkeren
Donderdag bleek ook dat Fivoor, de instelling waar Michael P. was opgenomen, niet volledig meewerkte aan het rapport van de OVV.
‘De Raad heeft veel personen niet één op één kunnen spreken omdat ze begeleid werden door een leidinggevende of een jurist. De Raad vindt dit onwenselijk omdat dit mogelijk het vrijuit spreken belemmert, en daarmee van invloed kan zijn op het onderzoek.’ De afspraken kwamen moeizaam tot stand, aldus de OVV.
Ook wilde Fivoor – dat het rapport vooraf ter inzage heeft ontvangen – het nodige aangepast zien.