Wat bezielt Greenpeace om gouden rijst te dwarsbomen?

Genetisch gemodificeerde rijst, met extra vitamine A, helpt tegen ondervoeding. Maar Greenpeace vreest Frankensteinvoedsel van het grootkapitaal en dwingt via de rechter in de Filippijnen een verbod af. Een slechte zaak, vindt Bram Hahn.

Ingo Potrykus, een Duitse plantkundige, zag al in de jaren tachtig de mogelijkheden van genetische modificatie (GMO) in gewassen die cruciaal zijn voor de wereldvoedselvoorziening. Hij sleutelde met zijn onderzoeksgroep aan de Eidgenössische Technische Hochschule in Zürich aan een rijstsoort die een stabiele opbrengst had, minder gevoelig was voor plantziektes en die beschikte over een hoog gehalte aan vitamine A. Dat laatste is belangrijk omdat miljoenen mensen in arme landen kampen met een gebrek aan vitamine A.

Het lukte: de genetisch gemodificeerde ‘gouden rijst’ zag eind jaren tachtig het licht. Begin jaren negentig kon Potrykus met financiële steun van de Rockefeller Foundation stappen gaan zetten. Die bestonden vooral uit proeven met de teelt van deze gouden rijst op proefvelden. Ook met aubergines werden dergelijke experimenten gedaan.

Filippijnen namen het voortouw

De Filippijnen waren in april 2022 het eerste land ter wereld dat de commerciële teelt van gouden rijst goedkeurde. Maar het project krijgt een flinke knauw nu het Hooggerechtshof in het land meegaat met de eis van Greenpeace om de teelt en verkoop van genetisch gemodificeerde rijst en aubergine stil te leggen.

Nieuwe technologie wordt terecht met enige terughoudendheid bekeken, want het is uiteraard verstandig om alle voors en tegens op een rij te zetten voor je volle kracht vooruit gaat en er geen weg terug meer is. Maar genetische modificatie stuit vooral op irrationele bezwaren, gevoed door angst voor het onbekende. Kijk maar naar de aanduiding ‘GMO-vrij’ die onder meer in de Verenigde Staten, Duitsland en Frankrijk als aanprijzing op producten staat.

Het offensief tegen genetisch gemodificeerde gewassen wordt het felst gevoerd door Greenpeace, dat vanaf het begin tegen GMO is geweest. Ook een dringende oproep van 110 Nobelprijswinnaars uit 2016 om deze irrationele strijd te staken, leverde niks op. Greenpeace vreest dat de geknutselde rijst in de natuur terechtkomt en originele, inheemse soorten verdringt. Maar tal van adviesorganen hebben herhaaldelijk geconstateerd dat GMO-gewassen veilig en betrouwbaar zijn.

Niet natuur staat voorop, maar strijd tegen het ‘grootkapitaal’

Veel van de  kritiek heeft bovendien weinig met natuurbescherming te maken, maar met een ideologische strijd. In een reactie op de goedkeuring door de regering schreef de Filippijnse afdeling van Greenpeace op haar website dat de Filippijnse boeren hiermee ‘verraden’ werden. En: ‘Greenpeace vindt dat GMO allesbehalve een filantropisch project is, maar een dekmantel bedoeld om het bedrijfsleven nog meer controle te geven over belangrijke gewassen.’

Die aantijging is gebaseerd op wantrouwen. De initiatiefnemers hebben hun vinding ondergebracht bij Syngenta, in een deal die het humanitaire karakter van het project respecteert. Dat betekent onder meer dat het zaad niet duurder zou mogen worden verkocht dan gewoon zaad. Uiteraard moet de praktijk uitwijzen of dat ook gaat gebeuren, want alles zit nog steeds in de experimentele fase.

Met andere woorden: de organisatie die ooit respect afdwong met haar strijd tegen het afslachten van bedreigde walvissen, dwarsboomt nu mogelijke oplossingen voor ondervoeding vanuit antikapitalistische loopgraven. Het is te hopen dat Greenpeace op zijn schreden terugkeert en de eerste ervaringen met genetische gemodificeerde gewassen op de wereldmarkt een kans geeft.