Rutte bij VN-klimaattop Katowice: ‘Inspanningen opvoeren’

Vandaag is de klimaattop COP24  van de Verenigde Naties (VN) begonnen in de Poolse stad Katowice. Daar proberen politici, wetenschappers, non-gouvernementele organisaties en bedrijven uit ruim 190 landen de komende anderhalve week afspraken te maken in de strijd tegen de uitstoot van CO₂. Wat staat er op het programma, wat is het doel en wat doet Nederland?

Wat is het doel van de klimaattop in Katowice?

Het doel van de conferentie is het realiseren van het Klimaatakkoord van Parijs, dat in 2015 werd gesloten tijdens de 21ste editie van de Conference of the Parties (COP). In de Franse hoofdstad spraken 195 landen af dat moet worden voorkomen dat de temperatuur in het jaar 2100 met meer dan 2 graden Celsius is gestegen ten opzichte van het pre-industriële tijdperk. Ook werd een streefcijfer van een temperatuurstijging van maximaal 1,5 graad Celsius en het terugdringen van de uitstoot van CO₂ afgesproken.

Officieel treedt dat akkoord in 2020 in werking, en voor die tijd moeten de deelnemers in gesprek over het meten, controleren en vergelijken van de gemaakte afspraken. Ook kijken de deelnemers hoe de landen zich houden aan de beloftes die ze hebben gemaakt, en waar die kunnen worden aangescherpt.

Volgens onder anderen VN-secretaris-generaal António Guterres zijn de huidige beloftes bij lange na niet genoeg om de gestelde doelen te halen. Om daar verandering in te brengen, moeten de onderhandelingen uitmonden in een zogenoemd rulebook, uitwerkingen van de toezeggingen die in Parijs zijn gedaan.

Wat gebeurde er op dag één van de klimaattop?

Maandag stond vooral in het teken van de officiële openingsceremonie, waarbij de Poolse president Andrzej Duda als eerste het woord nam. Volgens hem is Katowice-stad een geslaagd voorbeeld van de transitie van fossiele naar duurzame brandstoffen die wereldwijd zou moeten plaatshebben: ‘Deze conferentie heeft plaats op de plek waar vroeger een kolencentrale actief was. Katowice is nu een van de groenste steden van Polen. Dat is zeer symbolisch.’

Daarna was het de beurt aan Guterres. De socialistische Portugese VN-chef schuwde de grote woorden niet: ‘We zitten zwaar in de problemen met klimaatverandering. Dit is de belangrijkste bijeenkomst over klimaatverandering sinds we het Parijs-akkoord tekenden. De urgentie van onze situatie kan niet genoeg worden benadrukt.’ Dat was eveneens de boodschap van Kristalina Georgieva, de Bulgaarse CEO van de Wereldbank. Zij zegde namens de Wereldbank een donatie van 200 miljard aan ‘adaptatie’ en ‘mitigatie’ voor klimaatverandering toe.

Behalve een keur aan politici uit tal van landen, waaronder Nederland (zie punt 3), kwamen ook beroemdheden uit de filmwereld aan het woord. Een van de hoofdsprekers was de Britse bioloog David Attenborough, beroemd wegens zijn veelgeprezen natuurdocumentaires voor de BBC, die volgens de COP24-organisatie ‘de stem van het volk’ vertegenwoordigt. Hij lanceerde de zogeheten Seat of the People, een campagne op sociale media, waarbij mensen via de hashtag #TakeYourSeat vragen kunnen stellen en tips kunnen geven voor ‘alledaagse maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan’.

Elders leidde ook de beroemde Oostenrijks-Amerikaanse acteur en voormalig gouverneur van de Amerikaanse staat Californië Arnold Schwarzenegger een paneldiscussie, waarvan er de komende twee weken tientallen zijn. Behalve bijeenkomsten over klimaatmaatregelen en -beleid is er ook veel ruimte voor een ontspanning, zo leert een blik op het officiële programma. Elke conferentiedag zijn er meerdere concerten en andere optredens, terwijl kinderen er op donderdag de kerstman kunnen ontmoeten.

Wie gaan er namens Nederland naar Katowice?

Premier Mark Rutte (VVD) deed maandag namens Nederland de oproep om meer te doen om verdere opwarming van de aarde tegen te gaan. Hij verwees naar het rapport dat het Intergouvernementele Plan tegen Klimaatverandering (IPCC) van de Verenigde Naties in oktober presenteerde, waarin het klimaatpanel schrijft dat het streefcijfer van maximaal 1,5 graad opwarming waarschijnlijk niet wordt gehaald. ‘We moeten onze inspanningen opvoeren,’ aldus Rutte.

De premier verwacht dat het niet makkelijk wordt om het eens te worden in Katowice, maar acht het ‘cruciaal’ dat er een akkoord komt over de concrete uitwerking van het Klimaatakkoord van Parijs. Hij benadrukt in een bericht op Twitter dat ‘de urgentie hoog is, klimaatverandering moet echt aangepakt worden’. Zo wijst hij op de Nederlandse wens om in Europees verband de norm van CO₂-reductie op te schroeven naar 55 procent. D66 diende daartoe eind oktober een (niet-bindende) resolutie in het Europees Parlement in, die door een meerderheid werd aangenomen. Momenteel is de EU-doelstelling 40 procent minder uitstoot.

Namens het Nederlandse kabinet brengen minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD), minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag (D66), minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen (VVD) en staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven (D66) een of meerdere dagen een bezoek aan Katowice. Dat doen ze volgens De Telegraaf met het tijdelijke regeringstoestel, dat meerdere keren op en neer van en naar Polen vliegt. Er zijn ook Kamerleden, zoals Lammert van Raan (Partij voor de Dieren), die wel met de trein naar Polen afreizen.

Wat zijn de verwachtingen voor de klimaattop?

Hoewel de ambities onverminderd groot zijn, lijkt er minder optimisme dan bij voorgaande klimaattoppen. ‘De golf van optimisme en internationale samenwerking die tot een akkoord hebben geleid in Parijs, is aan het afbrokkelen.’ Dat zei de Poolse staatssecretaris van Milieu Michal Kurtyka, die de officiële voorzitter is van COP24.

‘De deelnemers lijken niet meer zo globaal te denken als ze toen (in 2015 in Parijs, red.) deden,’ aldus de Poolse staatssecretaris. ‘De vraag die we ons nu moeten stellen, is: “Geven we om het akkoord van Parijs?”‘ Ook VN-secretaris-generaal Guterres maande de deelnemers tot haast, waaraan het in zijn ogen heeft ontbroken de afgelopen jaren. ‘Er is geen tijd voor eindeloze onderhandelingen.’

Ook het aantreden van de klimaatscepticus Jair Bolsonaro als nieuwe president van Brazilië baart klimaatalarmisten zorgen. Tijdens zijn verkiezingscampagne zei het staatshoofd van het grootste land van Zuid-Amerika meermaals dat hij overweegt om uit het Klimaatakkoord van Parijs te stappen, omdat hij zijn bedenkingen heeft bij de effectiviteit ervan. Daarmee zou Bolsonaro het voorbeeld volgen van de Amerikaanse president Donald Trump. Vorige week trok de Braziliaanse regering ook al het bod in om de volgende grote VN-klimaattop te organiseren, omdat de kosten ervan te hoog zouden zijn.