De feiten: Verenigde Staten en Oekraïne sluiten langverwachte mineralendeal
In de nacht van woensdag op donderdag hebben de Verenigde Staten en Oekraïne de langverwachte mineralendeal getekend. Dat maakte Amerika’s minister van Financiën Scott Bessent bekend in een verklaring.
Nog niet alle details van de overeenkomst zijn bekend, maar in een reeks berichten op X schetst de Oekraïense Economieminister Yulia Svyrydenko de grote lijnen van de overeenkomst. Beide landen zetten een investeringsfonds op voor de winning van Oekraïense grondstoffen, olie en gas. Daaruit wordt ook de wederopbouw van het land gefinancierd.
Volgens Svyrydenko gaat het om een gelijkwaardig partnerschap, waarbij Amerika en Oekraïne allebei 50 procent van de opbrengsten opstrijken. Vastgelegd is ook dat Oekraïne geen schuldenverplichtingen aangaat met Amerika en dat opbrengsten uit al bestaande projecten niet onder de deal vallen, alleen nieuwe.
De Verenigde Staten zullen helpen bij het aantrekken van investeringen en de inzet van nieuwe technologie bij projecten in Oekraïne. Ook nieuwe militaire hulp, waaronder mogelijk luchtverdedigingssystemen, is onderdeel van de deal.
EW's visie: Mineralendeal laat zien dat relatie tussen Kyiv en Washington verbetert
Door: Matthijs van Schie, redacteur BuitenlandHet is goed nieuws voor Oekraïne dat de mineralendeal nu eindelijk is getekend. Zeker omdat die veel minder wegheeft van een wurgcontract dan vorige versies. Zo is in de overeenkomst de eerdere Amerikaanse eis verdwenen dat Oekraïne 500 miljard dollar aan Amerika zou moeten betalen als compensatie voor eerdere militaire steun.
Ook krijgen de Verenigde Staten weliswaar een voorkeursbehandeling bij nieuwe overeenkomsten voor de toegang tot natuurlijk hulpbronnen, maar blijft de ondergrond in Oekraïense handen. Dat is voor Kyiv veel gunstiger dan zich te laten knechten tot een soort Amerikaanse vazalstaat, waar Trump eerder op uit leek.
Harde Amerikaanse veiligheidsgaranties ontbreken
Toch is niet elk onderdeel van de deal voor Kyiv reden tot juichen. Zo ontbreken harde Amerikaans veiligheidsgaranties waar Zelensky al vanaf het begin op hamerde.
Daarom moeten Europese landen haast maken bij het investeren in hun defensie en Oekraïne blijven steunen met wapens, munitie en afweer. Want de vrees dat Amerika uit ongeduld zijn handen van Oekraïne aftrekt, is met de mineralendeal uiteraard nog niet verdwenen.
Maar de stevige retoriek van Trumps minister van Financiën Bessent over Rusland is in dat opzicht ook een positief signaal. Hij spreekt in zijn verklaring van ‘Ruslands grootschalige invasie van Oekraïne’ en benadrukt dat ‘de Russische oorlogsmachine’ niet van de deal zal profiteren. De afgelopen maanden was het Witte Huis vaak een stuk omfloerster over de agressor.
Deal laat zien dat relatie tussen Kyiv en Washington verbetert
De deal is een nieuw teken van een verbeterende relatie tussen Kyiv en Washington. De eerste voorgenomen ondertekening van de deal eind februari ontaardde in een oorwassing van Zelensky door Trump en JD Vance.
Destijds was de positie van de Oekraïense president zwakker dan ooit en leek het slechts een kwestie van tijd voordat de rancuneuze Trump diens land volledig zou uitleveren aan Vladimir Poetin. Zeker nadat Trump de hulp een paar dagen later zelfs even stopzette.
Maar gelukkig keerde de situatie zich in de afgelopen weken langzaam maar zeker weer in het voordeel van Oekraïne. De vernederde Zelensky slikte – na wijze raad van NAVO-chef Mark Rutte – zijn trots in en toonde zich bereid om Trump in vrijwel alle opzichten tegemoet te komen.
Zelensky deed Trump inzien dat niet Oekraïne maar Rusland vrede in de weg staat
Zelensky ging in tegenstelling tot Moskou onvoorwaardelijk akkoord met elk voorstel voor een staakt-het-vuren. Zo deed hij de Amerikaanse president inzien wat die al veel eerder had kunnen concluderen: dat niet Oekraïne, maar Rusland de vrede in de weg staat.
Na een ontmoeting in Rome, in de marge van de uitvaart van paus Franciscus afgelopen zaterdag, leek het kwartje bij Trump dan toch echt gevallen.
Poetins aanvallen op burgerdoelen in Oekraïense steden als Soemy en Kyiv brachten Trump naar eigen zeggen op de gedachte dat ‘dat hij [Poetin] misschien niet wil stoppen met de oorlog, maar me gewoon aan het lijntje houdt’. Hij overweegt nu nieuwe of strengere sancties tegen Russische banken en landen die met Moskou handelen (secundaire sancties).
Kyiv neemt Trump serieus, het Kremlin niet
Nu de mineralendeal is getekend, heeft Trump opnieuw een bewijs dat Kyiv hem serieus neemt. Een groot contrast met een recente verklaring van het trainerende Kremlin dat het vredesproces niet zo snel gaat als Amerika wil omdat de oorlog met Oekraïne ‘erg complex’ is.
Natuurlijk is het de vraag hoe ethisch het is dat Amerika zich wil verrijken over de rug van een land in nood, dat zich al ruim drie jaar heldhaftig verdedigt tegen de Russische agressor. Maar het kan geen nieuws zijn dat Donald Trump vooral denkt in transacties.
Gezien de eerdere varianten van de overeenkomst kan Oekraïne dus tevreden zijn met deze deal. Dat geldt niet voor Europa, dat de zeldzame grondstoffen ook goed zou kunnen gebruiken. Brussel en Europese landen kijken weer apathisch toe hoe Amerika zijn invloed op het continent vergroot.
Zo werd het onvermijdelijk dat Oekraïne zakendoet met Washington. Dat Kyiv Trumps druk heeft weerstaan en er nu een betere deal uit heeft gesleept, is goed nieuws. En, belangrijker nog, een nieuwe eyeopener voor Trump dat in deze oorlog met maar één partij zaken is te doen. Beter laat dan nooit.
Wie zegt wat over de mineralendeal?
Bron: Atlantic Council- Scott Bessent, de Amerikaanse minister van Financiën: ‘Deze overeenkomst is een duidelijk signaal aan Rusland dat de regering-Trump zich inzet voor een vredesproces dat gericht is op een vrij, soeverein en welvarend Oekraïne op lange termijn. (…) Voor alle duidelijkheid: geen enkele staat of persoon die de Russische oorlogsmachine heeft gefinancierd of bevoorraad, zal mogen profiteren van de wederopbouw van Oekraïne.’
- Yulia Svyrydenko, de Oekraïense minister van Economie: ‘We hebben een overeenkomst gesloten die voor beide landen voordelige voorwaarden biedt. Het is een overeenkomst die de toezegging van de Verenigde Staten van Amerika aan de veiligheid, het herstel en de wederopbouw van Oekraïne opnieuw bevestigt.’
- Denys Shmyhal, premier van Oekraïne: ‘Dit is echt een goede, gelijkwaardige en voordelige internationale overeenkomst over gezamenlijke investeringen in de ontwikkeling en het herstel van Oekraïne.’
- De Amerikaanse president Donald Trump, woensdag nog voordat de deal was getekend: ‘We hebben een deal gesloten waarbij ons geld veilig is en we kunnen beginnen met graven en doen wat we moeten doen. Het is ook goed voor hen, omdat er dan een Amerikaanse aanwezigheid op de locatie is. En die zal veel slechteriken uit het land houden, of in ieder geval uit het gebied waar we aan het graven zijn.’
- Shelby Magid, plaatsvervangend directeur van het Eurasia Center van denktank Atlantic Council: ‘Terwijl de regering-Trump enorme druk op Oekraïne uitoefende om eerdere deals te accepteren, liet Oekraïne zien niet zomaar een ondergeschikte partner te zijn die zich moet schikken en een slechte deal moet accepteren. Oekraïners stelden de toekomst van hun land voorop en hebben hard gewerkt om tot een definitief akkoord te komen dat voor beide partijen als een overwinning kan worden beschouwd.’
- Doug Klain, onderzoeker van de Oekraïnse ngo Razom for Ukraine naar Amerikaanse steun voor Oekraïne: ‘Trump heeft maandenlang gezocht naar een overwinning in Oekraïne, en nu heeft hij er een. Maar de Russische invasie zal niet worden opgelost door een economisch partnerschap. Poetin heeft herhaaldelijk een staakt-het-vuren afgewezen omdat hij geen vrede, maar Oekraïne wil hebben. Als het Witte Huis echt een vredesakkoord met Rusland wil, moet het druk op het Kremlin uitoefenen met nieuwe sancties (…) en voortzetting van nieuwe militaire steun aan Oekraïne.’