Opofferingsgezindheid van de Queen is (heilig) voorbeeld voor 21ste eeuw

29 september 2022Leestijd: 4 minuten
Queen Elizabeth herdacht in Londen. Foto: ANP

Om de crises van deze tijd op te lossen, hebben we een groter verhaal nodig en moeten we bereid zijn om offers te brengen. Wijlen Queen Elizabeth vormt daarin een voorbeeld, schrijft predikant Joost Röselaers in een ingezonden essay.

Protestanten hebben niet zoveel met heiligen. We zijn immers allen gelijk voor God. Maar protestanten hebben wel degelijk voorbeelden in geloof en leven (een aloude ‘functie’ van heiligen). Mensen die inspireren door hun levenswandel. Door opmerkelijke gedachten en keuzes in hun leven. Zo beschouw ik Dietrich Bonhoeffer, Desmond Tutu en Martin Luther King als mijn heiligen. En sinds kort, koningin Elizabeth. En ik denk dat zij velen tot (heilig) voorbeeld kan dienen. Haar levens- en geloofswijze biedt perspectief te midden van alle maatschappelijke en persoonlijke crises waarmee we worden geconfronteerd.

Joost Röselaers (1979) is predikant van Vrijburg Amsterdam. Tot 2017 was hij predikant van de Nederlandse Kerk in Londen.

Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.

In seculier Nederland valt veel uit te leggen over godsdienst en religie

Ik kwam tot dat besef dankzij verschillende uitnodigingen om het geloof van de Koningin te duiden op Radio 1 en NPO1 in de dagen na haar overlijden en rond haar uitvaartdienst. In het seculiere Nederland valt er veel uit te leggen over godsdienst en religie. De verslagleggingen van de afscheidsdienst in Nederlandse dagbladen waren in dat opzicht verbijsterend. Geen enkele duiding van de dienst zelf, de betekenis van rituelen, de keuzes voor lezingen en liederen.

Ik miste überhaupt de aandacht voor wat ik als de kern ben gaan zien van de levenswijze van de Koningin, namelijk het geloof in God. Maar daar hebben we geen woorden of gevoel meer voor. En zo kwam de verslaglegging van de uitvaart niet verder dan een samenvoeging van reacties van een aantal passanten. Dat is een gemiste kans. En het raakt aan een vraagstuk dat volgens mij ten grondslag ligt aan veel van de crises uit onze tijd. Een existentieel en spiritueel vraagstuk. Op het persoonlijke en maatschappelijke vlak. Kernvragen als: wie ben ik? Wie zijn wij? Wat is groter dan ik? En hoe verhoud ik mij daartoe?

Koningin Elizabeth was zich bewust van taak in groter geheel

Koningin Elizabeth was een buitengewoon vroom mens. Zij beschouwde haar koningschap als een opdracht van God. Zij bleef haar leven lang trouw aan haar zalving als Koningin. Veel moest wijken voor deze goddelijke opdracht. Haar persoonlijke mening deed er in het openbaar niet toe. Haar eigen belang en dat van haar familieleden stonden niet voorop. Zij was zich bewust van haar taak in het grotere geheel. De troon en God stonden bovenaan.

In kersttoespraken (haar meest persoonlijke verhalen) sprak de Koningin met regelmaat over haar persoonlijke geloofsbeleving. De persoon van Jezus speelde hierin een centrale rol en met name diens opofferingsgezindheid. Dat offer heeft zij zelf ook gebracht. Zij liet weinig merken van haar gevoel, maar haar koningschap zal veel van haar hebben gevraagd. Het zal ook een eenzaam pad zijn geweest. Maar zij wist waartoe het offer diende. Niet haar belang stond centraal, maar de eer van de kroon en de lof aan God.

Onze tijd vraagt om offers

Wat hebben we hier nou aan als geseculariseerde mensen? Met God hebben we weinig meer. Met het begrip offer ook niet. Wij leggen de nadruk immers op persoonlijke en maatschappelijke groei. Het leven moet vooral leuk zijn. En dan komt de predikant met God en een offer! Ja, de Queen heeft mij de ogen geopend. Onze tijd vraagt om offers. Vele crises uit onze tijd zijn te herleiden tot een ongebreideld consumentisme.

Lees ook dit commentaar van Carla Joosten: Rituelen rond Britse wisseling van de troon tonen nut monarchie

Er is echter niet altijd groei. Niet alles dat kan, moet ook kunnen. Ons gasgebruik, vleesconsumptie, reisgewoontes – het kan niet meer en we weten het. Deze tijd vraagt om offers. Om minder. Deze tijd vraagt om politici die in de geest van Elizabeth durven spreken van offers. Ja, het zijn rottijden. We moeten er doorheen. Maar ons geluk valt niet samen met consumptie. En al helemaal niet onze eigenwaarde.

Wat onze eigenwaarde wel bepaalt? Elizabeth zou antwoorden met ‘de kroon’ (de staat) en boven alles God. Seculier vertaald: het grotere geheel. Dat wat boven ons uitstijgt. Eeuwige waarden. Waarvoor we bereid zijn te sterven. Wat dat is? Dat valt in Nederland en Europa de komende jaren te ontdekken. De politiek heeft hier een leidende rol in te spelen. Zijn de waarden van de Verlichting van overstijgende waarde, zoals Emmanuel Macron met regelmaat bepleit? Is het de Europese Cultuur? De Rechten van de Mens? De toekomst van de aarde?

We hebben een groter verhaal nodig

Waarvoor zijn wij bereid offers te brengen? Zolang we op deze vraag geen oplossing formuleren, blijven we bezig met ad-hocoplossingen. Kortetermijndenken. Onze crises kunnen niet worden opgelost door consultants en managers. We hebben een groter verhaal nodig dat het brengen van offers in een breder perspectief plaatst.

Een tijd geleden las ik een interview met de zanger Stef Bos. In dat interview vertelt hij van de eerste keer dat hij mocht optreden in Carré. Hij was nog jong. Hij was bloedzenuwachtig.

In de coulissen treft hij iemand die ziet wat er aan de hand is. Hij zegt: ‘Ben je bang? Denk hier maar aan: het gaat niet om jou. Het gaat om het liedje.’ Dan gaat Stef Bos op. Hij zingt. Onafhankelijk van applaus. En vrij.

Elizabeth wist hoe dat lied klonk. En ze wist dat het niet om haar ging. En het gaat ook niet om ons! God zij dank niet. Het gaat om het liedje.