We zouden het mysterie rond de verrader van Anne Frank ook in stand kunnen houden, schrijft Constanteyn Roelofs. De anonieme verrader staat immers symbool voor ons allemaal.
Doorbraak in een cold case: de werkelijke verrader van Anne Frank zou zijn opgespoord door een Amerikaans team. Oud-FBI-rechercheurs, muren vol foto’s van betrokkenen met rode draadjes ertussen: helemaal echt, net als in series als CSI. Als reactie op de sensationele onthulling in de media doken de serieuze historici al snel op om de berichten te ontkrachten.
Wekelijks verkent historicus Constanteyn Roelofs (1989) de tragikomische tegenstrijdigheden in economie en maatschappij.
Niet alleen omdat er waarschijnlijk niet veel klopt van de bewijsvoering van de Amerikaanse speurders, maar ook omdat het ergens voelt alsof er een belangrijke mythe van het naoorlogse Nederland geweld wordt aangedaan door de zaak zomaar te reduceren tot een whodunnit die maar eens even opgelost mag worden door een voortvarende private eye met geavanceerde forensische computertechnieken.
De anonieme verrader staat symbool voor ons allemaal
Het verhaal doet denken aan het feit dat de Onbekende Soldaat die symbool staat voor alle gevallenen in de Vietnamoorlog… helemaal niet onbekend is. De traditie van de onbekende soldaat dateert van na de Eerste Wereldoorlog, maar tegen de tijd dat Vietnam in vlammen opgaat, is de wetenschap zo ver in het ontwikkelen van forensische opsporingstechnieken dat alle gesneuvelden geïdentificeerd konden worden. Toch ligt Michael Blassie niet op het kerkhof van St. Louis, Missouri. De Onbekende Soldaat moet daar immers blijven liggen, omdat hij ons eraan herinnert dat bij de volgende oorlog het zomaar je broer, man of zoon zou kunnen zijn.
Het is daarom mogelijk dat zelfs als we de werkelijke verrader van Anne Frank zouden kennen, we het mysterie toch in stand zouden houden. De anonieme verrader staat immers symbool voor ons allemaal. Het collectieve falen van de Nederlandse bevolking en overheid om de vernietiging van zeven op de tien Joodse Nederlanders te stoppen, zit in die verrader besloten. Het feit dat het grootste deel van de Nederlanders koos voor passiviteit en collaboratie ook, net als de hebzucht waarmee wij ons op de pandjes en diamantjes van de weggevoerde buren hebben gestort.
Lees ook de opinie van Arendo Joustra: De risico’s van het noemen van namen van vermeende daders
Essentieel onderdeel van de mythologie van naoorlogs Nederland
In de naoorlogse mythe van Anne Frank is het essentieel dat de veilige magische cirkel rond het Achterhuis, hoewel maar een heel klein bubbeltje in een zee van Kwaad, alleen van binnenuit kon worden doorbroken. In de hertaling van de Nederlandse mythologie na de oorlog werd het verhaal van de holocaust verteld aan de hand van het Dagboek, waarbij de onschuld en de universele menselijkheid van Anne Frank werden geplaatst tegenover het kwaad van ideologie en de totalitaire oorlogsmachine, dat alleen een kans krijgt door meelopers, profiteurs en andere mensen met een verstoord moreel kompas en een rubberen ruggengraat.
Het is niet voor niets natuurlijk dat tot vrij recent alle Nederlanders het Dagboek op de middelbare school moesten lezen en dat er (nou ja, pre-Corona) dagelijks enorme rijen staan bij het Achterhuis. Anne Frank is al lang veel meer geworden dan een klein slachtoffertje in een grote oorlog, maar essentieel onderdeel van de mythologie van het naoorlogse Nederland. Het verhaal is de feitelijkheden ontstegen en verworden tot een universeel verhaal over goed en kwaad – en het meest vertaalde en best verkochte Nederlandse boek aller tijden. Daar kan geen hobbyspeurder tegenop.