Niet langer Syrië, maar Afghanistan is epicentrum jihadistische hoop

De geopolitieke betekenis van de machtsovername in Afghanistan door de Taliban is groot, schrijft Afshin Ellian. Hij voorziet een bloedige strijd tussen de Taliban en Al-Qa’ida enerzijds en de Islamitische Staat Khorasan anderzijds. De gewelddadige naweeën daarvan zullen ook in het Westen en Israël te merken zijn.

Afghanistan staat aan de vooravond van een burgeroorlog van allen tegen allen. De aanslagen op het vliegveld van Kabul zijn een voorbode van wat gaat komen. Twee grote jihadistische groepen zullen tegenover elkaar komen te staan: Taliban en Al-Qa’ida aan de ene kant en de Islamitische Staat Khorasan (ISK) aan de andere kant. Khorasan is de middeleeuwse aanduiding voor Afghanistan en delen van de provincie Khorasan in Iran. Afghanistan als een soeverein land, en zelfs de formele naam daarvan, is een moderne uitvinding. Het gebied dat nu Afghanistan heet, behoorde in de pre-islamitische tijd tot het Perzische imperium en daarna viel het onder het Arabische, islamitische kalifaat.

Sinds de achttiende eeuw werd dit gebied door toedoen van de Britse koloniale macht losgekoppeld van Perzië. De Russische tsaar lijfde een aantal Centraal-Aziatische provincies van Iran in: het huidige Tadzjikistan, Oezbekistan, Azerbeidzjan, Turkmenistan. De twee supermachten uit die tijd, Rusland en Groot-Brittannië, eigenden zich die gebieden dus toe. The Great Game was begonnen.

Strijd tussen de Pashtun en de rest

Afghanistan is het eerste land in Azië dat onafhankelijk werd van Groot-Brittannië. Sinds die onafhankelijkheid (1919) tot op de dag van vandaag is in Afghanistan een strijd gaande tussen twee grote etnische groepen: de Pashtun en de rest. De rest bestaat uit Tadzjieken, Hazara (de Perzisch sprekenden), Oezbeken en Turkmenen. We kunnen de strijd ook langs de taalgrens markeren: Pashtun sprekende stammen versus de Perzisch sprekende etnische groepen. De taalstrijd is een serieuze kwestie in Afghanistan.

In tegenstelling tot andere groepen bestaan Pashtun voornamelijk uit stammen. De loyaliteit ligt dus bij de stam. Maar de taal verbond en verbindt alle stammen uit Pashtunse gebieden. Hoewel ze geen meerderheid vormen, kunnen ze rekenen op de steun uit de stammengebieden (Pashtunse stammen) van Pakistan aan de grens met Afghanistan. Zij zullen in tegenstelling tot andere etnische groepen nooit strijders tekort komen. De rest van Afghanistan kent nauwelijks stammen of stammenverbanden.

Seculieren trekken aan het kortste eind in strijd met islamisten

In de geschiedenis van Afghanistan streden twee concepten om voorrang. Islamisten en seculieren trachten de stammencultuur van de Pashtun en de taalstrijd op te nemen in een groter geheel, oftewel in een universeel geheel. Zij vormen de universalisten. De islamisten willen de islamitische regels als bindende factor, de seculieren stellen de universele seculiere waarden als legitieme synthese voor, waarin alle conflicten kunnen worden beslecht. De islamisten genoten en genieten twee privileges: ze doen een beroep op religieuze gedeelde gevoelens en als het hun goed uitkomt, doen ze ook een beroep op de loyaliteit van de Pashtunse stammen. In deze ongelijke strijd trekken de seculieren aan het kortste eind.