Van oudsher groeit in tijden van pandemieën de behoefte aan zondebokken, schrijft Gertjan van Schoonhoven. Misschien moeten we het iets vaker over de middeleeuwer in onszelf hebben.
Arme rijke Sywert van Lienden. Drie weken nu al duurt de razernij over zijn omstreden ‘mondkapjesdeal’ met het ministerie van Volksgezondheid die Van Lienden en twee compagnons ieder miljoenen blijkt te hebben opgeleverd, hoewel hij voorwendde alleen aan de samenleving te denken. Op z’n dertigste binnen – én hardhandig buiten gezet. Het slimme jongetje dat al op z’n twintigste nationale knuffeljongere was, is nationaal grof vuil op z’n dertigste. Zo hard kan het gaan.
Geen publieke degradatie blijft hem bespaard. Zijn partij het CDA onderzoekt op verzoek van één lid een royement, partijfiguren roddelen anoniem over hem in de pers. Eerder al stapte hij uit de jury van de Anne Vondelingprijs voor politieke journalistiek. De jongste beweging is dat hij zijn miljoenen moet inleveren.
Intussen is er geen ‘opiniemaker’ die niet op hem heeft staan trappelen, van de onvermijdelijke Tim Hofman tot de even onvermijdelijke Marcel van Roosmalen.
Lees verder onder de video
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Het had iets kannibalistisch om te zien: Van Lienden is zélf een van die ‘opiniemakers’. Het was Op1 tegen Op1. Ons maakt ons he-le-maal kapot op de Olympus, nou ja, de Tankenberg van de publieke opinie.
Het is nog niet zo eenvoudig om het vergrijp te benoemen
Dat Van Lienden in de mondkapjeskwestie niet vrijuit gaat, is duidelijk. Maar het is nog niet zo eenvoudig om het vergrijp te benoemen. Gaat het om een strafbaar misdrijf? Eerder om iets als: handige jongen loopt binnen met belastinggeld en doet zich mooier voor dan hij is. Dan zit je in de sfeer van de hoofdzondes. Hebzucht? Hoogmoed?
Daar komt nog iets bij. Het ministerie verdedigt de deal vooralsnog, dus als er iets mis mee is, dan is dat op z’n minst medeschuldig. Daarmee past de affaire rond Sywert van Lienden naadloos in een verschijnsel dat we veel vaker zien. Het verschijnsel van de zondebok.
Lees ook het commentaar dat Marieke ten Katen eerder schreef naar aanleiding van de zaak-Sywert: ‘Meer aandacht voor het structurele probleem bij VWS graag.’
Tijden van pandemie zijn goede voedingsbodem voor zondebokken
Het is geen harde statistiek, maar de coronatijd lijkt een goede voedingsbodem te zijn voor de ‘vervolging’ van zondebokken. De Koning was het toen hij in de herfstvakantie met z’n gezin even wegwilde, de premier toen hij werd gegeseld om zijn ‘leugen’. De orthodoxe kerken waren het wegens hun fysieke kerkdiensten, de journalistiek is het permanent. En wat te denken van Shell?
Het punt is niet dat al deze zondebokken niks valt te verwijten. Maar de heftigheid van de emoties die ze losmaken, staat nooit echt in verhouding tot de zonde. Het lijkt erop dat ze vooral worden gezien als symbool van een groter, ongrijpbaarder kwaad. Door de zondebokken hard aan te pakken, wordt de samenleving van dat kwaad als het ware ritueel gezuiverd.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?