Hoe de Tweede Kamer een half etmaal eigen falen verbergt

De Tweede Kamer had donderdag tijdens het debat over ‘positie Omtzigt, functie elders’ behoorlijk wat boter op haar hoofd wat betreft de mislukte formatie. De Kamer wilde in 2012 zelf de wijze van formeren omgooien. Een nieuw voorbeeld van een parlement dat zich vooral richt op bijzaken, waardoor de invloed van de uitvoerende macht is toegenomen, schrijft Philip van Tijn.

Beroemd is al 2.600 jaar de paradox van de Kretenzische (van Kreta afkomstige) filosoof Epimenides: ‘Kretenzers liegen altijd.’ Ik heb donderdag vaak aan die paradox moeten denken, toen ik het debat in de Tweede Kamer volgde. Dat deed ik overigens maar voor een deel, want wat menig politiek ‘duider’ ‘een bloedstollend debat’ noemde, was veelal geneuzel op de vierkante centimeter – waarmee weer is aangetoond dat het parlement de duiders krijgt die het verdient.

En wat ook door mijn hoofd spookte: de befaamde uitspraak van de icoon van de KVP, de katholieke tak van de christen-democratie, hoogleraar Carl Romme (1896-1980): ‘Ik ben gezegend met een slecht geheugen.’ Dit antwoordde hij op elke vraag die hem werd gesteld over de vele minder glorieuze momenten uit zijn lange politieke carrière.

Een dramatische eerste dag van een ‘nieuwe’ Tweede Kamer

Wat niet hielp, was dat het de eerste vergadering was van de nieuwe Tweede Kamer, met tal van nieuwe fractievoorzitters (veelal alleen voorzitter van zichzelf) die even hun geurspoor wilden uitzetten – live op televisie! En evenmin dat we voor het eerst zagen hoe dat werkt: zeventien fracties, alle met spreektijd. Dat werkt niet dus, tenzij je als kind van deze tijd dol bent op herhalingen en als je een vertekend beeld hebt van democratie.

En wat helemaal niet hielp, waren de nieuwe rollen waarin vertrouwde gezichten ons (via de voorzitter) toespraken – als in een slecht geregisseerd rollenspel. Drie fractievoorzitters die bijna vier jaar lief en leed in één kabinet hebben gedeeld en elkaar nu naar het leven stonden.

Vooral het Nieuwe Leiderschap met een nieuwe bril, dat mocht laten zien dat ze heus een straatvechter kan zijn – maar wel altijd met een beschaafd stemgeluid. En met een zelfbewustheid waardoor je bijna zou vergeten dat het haar illustere partijgenoot Kajsa Ollongren (D66) was die door een stommiteit de hele zaak had ontwricht. Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA) was nauwelijks op een foutje te betrappen. Voor haar was het ook een belangrijk debat, een week voordat de Kamer een (nieuwe?) voorzitter kiest.

Dat zij zich van tijd tot tijd gedroeg als een juffrouw van wat vroeger ‘de bewaarschool’ heette, was niet háár schuld: daar vroegen de kinderen van de bewaarschool (tegenwoordig groep 1 en 2) om. Ze hield zich in, zoals de voorzitter betaamt, maar je kon haar misnoegen zien over Kamerleden die niet ophielden met (na)trappen toen het slachtoffer al lang op de grond lag.

Geen moment van zelfreflectie tijdens de collectieve kastijding

Het was bijna niet te volgen, ook niet voor een onbevangen goedwillende toeschouwer. Net toen de Kamer VVD-leider en demissionair premier Mark Rutte in de houdgreep leek te krijgen, liet deze zich iets ontvallen over een telefoontje van ‘via via’ (per ongeluk of expres?), waardoor hij twee uur eerder was geïnformeerd dan onder meer Bij1 en de BoerBurgerBeweging. Foei. Een paar uur ging het, inbegrepen schorsingen, alleen hierover en daarna was Rutte uit de houdgreep (waarover hadden we het ook alweer?). Dus ik denk dat Rutte het expres deed. We waren toen nog niet op de helft van het debat.