Activistische partijen moeten kiezen: eeuwige oppositie of relativeren idealen

Met partijen als SP en PVV heeft het activisme in het parlement een stevige voet aan de grond gekregen, schrijft Afshin Ellian. De uitgesproken idealen van deze partijen, die een afkeer hebben van onderhandelen, zijn moeilijk verenigbaar met het politieke proces van geven en nemen. Kunnen ze straks wegkomen uit de eeuwige oppositie?

Activisten wantrouwen de democratische staat. Maar politiek activisme is niet langer een marginaal fenomeen. De verovering van de staat was altijd het oogmerk van revolutionairen en andere soorten politieke activisten. Dat wilden ze bereiken door de instituties al dan niet met geweld te ondermijnen of tegen te werken. Vroeger organiseerden de activisten en andere idealisten zich buiten het parlement. Ze geloofden dat hun idealen niet in het parlement, door middel van wetgeving, maar in de samenleving zouden moeten worden gerealiseerd.

Activisten sluiten het proces van onderhandelen uit: alles of niets

De meeste activisten waren niet echt tegen de democratie, maar ze beschouwden het parlementarisme niet het effectieve kader waarbinnen hun idealen konden worden verwezenlijkt. In een parlementaire democratie moet, ook met de tegenstanders tegen wie campagne is gevoerd, worden onderhandeld. Het is een proces van geven en nemen. En dat sluiten de activisten juist uit: de wereld van alles of niets!

Maar met vallen en opstaan hebben de activisten al een tijdje geleden toch het Binnenhof ontdekt. Eind jaren negentig werd Jacques de Milliano, oud-voorzitter van de Artsen zonder Grenzen, door het CDA de Tweede Kamer ingeloodst. Fractievoorzitter Jaap de Hoop Scheffer plaatste hem in 1998 op een hoge verkiesbare plaats. Na een kort verblijf in het Binnenhof botsten de idealen van De Milliano met de politieke realiteit. Teleurgesteld verliet hij de Kamer.

Activist Samsom werd PvdA-leider en is nu rechterhand Timmermans

Daarna kwam een andere activist de Tweede Kamer in: Diederik Samsom. Hij werd in 2003 Tweede Kamerlid voor de PvdA. Voordien was hij een uitgesproken milieuactivist bij Greenpeace. Samsom werd een ongekend succes, uiteindelijk werd hij zelfs leider van zijn partij. Hij hoefde zich niet langer ketenen aan de deuren van een kerncentrale.

In de Kamer bleek Samsom in staat om via de politiek het hele kernenergiedebat aan de ketting leggen. En dat zet hij nu voort als de rechterhand van Frans Timmermans, de vicevoorzitter van de Europese Commissie. Samsom zou in de handboeken van idealisten en activisten kunnen dienen als lichtend voorbeeld. Hij was in staat met politieke handigheid en realistisch optreden zijn hoogste ideaal te realiseren: een klimaatbeleid met een verbod op kernenergie.

Wie niks wil geven, maar alleen wil nemen, moet niet in het parlement zijn. Dat is natuurlijk een doorn in de ogen van idealisten. Omdat een idealist leeft voor zijn of haar idealen.