De verloedering van 5 mei en de ambivalentie van 4 mei

Door een vreselijk poldercompromis – eens in de vijf jaar is 5 mei een officiële vrije dag – is Bevrijdingsdag verloederd en toe aan een kritische evaluatie. Veel betekenisvoller is 4 mei, vindt Philip van Tijn. Hij waarschuwt voor een nieuwe verbreding van Dodenherdenking: ‘Het staat eenieder vrij om andere dagen te vieren of te gedenken, maar dat hoeft niet meteen een nationaal karakter te krijgen.’

Le Quatorze Juillet, the Fourth of July, Independence Day, Grunlovsdag – het is een willekeurige selectie van Nationale Feestdagen. Met het accent op ‘Nationaal’ – ze staan los van religieuze feest- en gedenkdagen en hebben alle direct te maken met de nationale geschiedenis. Ik zou niet zo makkelijk een land kunnen noemen dat zonder kan. Ze hebben nog iets gemeen: op de meeste van deze dagen wordt herdacht dat zoveel jaar geleden de onafhankelijkheid is uitgeroepen, bevochten of werkelijkheid geworden of het feitelijke begin van de natie, of het van kracht worden van de Grondwet.

Sommige landen hebben zelfs twee van zulke dagen (gehad), met als bekendste voorbeeld Duitsland: sinds 1990 3 oktober, de Dag van de Duitse hereniging en daarvóór 17 juni, de dag in 1953 van de Oostduitse opstand. Buiten Europa gaat het bijna altijd om de dag waarop de onafhankelijkheid werd uitgeroepen, zoals Indonesië dat op 17 augustus de Proklamasi herdenkt en viert.

5 mei eigenlijk vanaf het begin verloederd

Ja, ook wij hebben zo’n dag, 5 mei. Maar die is eigenlijk al vanaf het begin verloederd. Een hele vrije dag – dat kon Bruin niet trekken. Uiteindelijk kwam er weer eens zo’n vreselijk poldercompromis: elke 5 jaar zou 5 mei een échte vrije dag zijn. Maar tot een echte viering, een défilé en al die andere dingen die onlosmakelijk aan zo’n dag verbonden horen te zijn, is het nooit gekomen. En toen de discussie ineens ging over de overbodigheid van Tweede Pinksterdag (en ook wel Tweede Paasdag), begon men er over te denken om hiervoor in de plaats het Suikerfeest tot nationale feestdag te verklaren – het verwisselen van, godbetert, de ene religieuze dag voor de andere en dan nog één zonder enige historische wortels in ons land. Het heeft zo zijn voordelen dat Nederland geen nationalistisch land is, maar zo’n voordeel heeft ook zijn grenzen.

In de huidige tijd waarin de natiestaat weer in opmars is, kan het geen kwaad over Bevrijdingsdag – noem het wat mij betreft Dag van Herstel van de Democratie of zo – weer eens goed na te denken.

Het karakter van de herdenking is veranderd

Anders is het gesteld met 4 mei, de Dag van de Dodenherdenking. Daarbij is Nederland juist nagenoeg een uitzondering, omdat in vrijwel alle landen herdenken en vieren op één en dezelfde dag plaatsvindt. Nou ja, het begrip ‘dag’ is wat overdreven: de herdenking en de vlag halfstok is vanaf 18.00 uur, dus na werktijd, dus geen verlies van arbeidstijd!