Tijd voor een serieuze beslissing over een vuurwerkverbod. En geen polderoplossing, want daar heeft niemand wat aan, schrijft Philip van Tijn.
Vergeet de stikstof, de PFAS, de CO2, de boeren met hun tractoren, de onderwijzers met hun maffe leuzen, de aanwijsplek voor Kjeld Nuis, de explosie van de huizenprijzen – er is nog maar één onderwerp dat Nederland hevig beroert: wel of geen vuurwerkverbod. Een splijtzwam in de samenleving, een splijtzwam in de coalitie.
Philip van Tijn
Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks een blog over de actualiteit.
Oud en Nieuw 2019/2020 had al plaats onder een slecht gesternte, omdat we in de voorafgaande weken waren doodgegooid met het brandstapelverbod in Duindorp en Scheveningen. Het meest interessante aan die discussie was overigens niet de vraag of je een brandstapel mag toestaan die een heel vissersdorp in de as kan leggen, maar het feit dat een interim-burgemeester die genoeg heeft van het polderen de toon zet.
En de balans van Oud en Nieuw zorgt voor verdere discussie. 1.300 slachtoffers van vuurwerk werden geregistreerd, van wie 385 op de spoedeisende Eerste Hulp belandden. Twee mensen in Arnhem overleefden het Oud en Nieuw-vuurwerk niet en het aantal amputaties van ledematen vestigde een nieuw record.
In totaal werden 324 ogen ernstig beschadigd waarvan 101 blijvend; 23 ogen werden blijvend blind wat het totaal voor de afgelopen vijf jaarwisselingen op 111 brengt. Bijna de helft van de slachtoffers waren niet degenen die het vuurwerk hadden afgestoken maar omstanders.
Dit alles in het enige land ter wereld waar de vuurwerkchaos in deze vorm bestaat.
Vuurwerk geeft wel erg veel ellende
Laten we eerst de zonnige kant van vuurwerk belichten. Het heeft iets feestelijks, het is een traditie, in principe kan iedereen eraan meedoen, want een opleiding is niet nodig.
Daar tegenover staat dat de traditie nog helemaal niet zo lang bestaat, een professioneel vuurwerk door experts nog veel feestelijker is en het vervelende is dat je voor het zware (vaak illegale) vuurwerk van tegenwoordig juist wel een soort opleiding nodig hebt. Ook het argument dat het de saamhorigheid in een straat vergroot, deugt niet, want eerder veroorzaakt het tweespalt en boosheid tussen buren.
Lees ook Afshin Ellian: Wees niet tolerant voor vuurwerkorgie van geweld en brandstichting
Nu de nadelen.
Er is recent voor 77 miljoen euro aan vuurwerk de lucht ingegaan. Voor een rijk land is dat niet veel. De ticketkosten voor een concert in De Kuip of in de Ziggo Dome lopen ook in de miljoenen en zo’n concert is na een paar uur voorbij, dus wat een gezeur. Maar het gevoel zegt dat er toch wel degelijk verschil is tussen die ‘belevingen’ (want alles is tegenwoordig een beleving). En iedere lezer kan vertellen wat je met 77 miljoen euro beter kunt doen voor jezelf of voor de samenleving.
De overlast. Voor mensen met longproblemen, astma en een handvol andere fysieke kwalen is Oudejaarsnacht een verschrikking. Datzelfde geldt ook voor huisdieren; iedereen met een hond of kat kan erover meepraten. Minder bekend is hoe desastreus deze nacht is voor vogels, die niet weten waar ze het zoeken moeten.
Dan de slachtoffers, die veelal jonger zijn dan 20 jaar. Voor de rest van hun leven moeten ze het met één oog doen of één hand. Door één moment van onachtzaamheid of stomheid. Datzelfde geldt ook voor verkeersslachtoffers – van wie er nog veel meer zijn – maar verkeer heeft ook maatschappelijk nut; zonder verkeer is de samenleving vleugellam. En bovendien is het verkeer door honderden wetten goed geregeld.
We begonnen met geld en het lijstje wordt ermee besloten. Want bij de echte kosten van Oud en Nieuw zinken die 77 miljoen euro in het niet. Dat zijn de vernielde auto’s en bushaltes, de enorme extra kosten voor politie, brandweer, GGD en ziekenhuizen, maar ook de kosten van nazorg voor de slachtoffers, vaak een leven lang: invaliditeit, arbeidsongeschiktheid.
Een verbod moet kunnen worden gehandhaafd
Met de beste wil van de wereld zie ik niet dat de balans tussen wel of geen verbod voor vuurwerk in evenwicht is. De VVD, de meest hardnekkige tegenstander, schermt natuurlijk met het liberalisme en met ieders persoonlijke vrijheid en verantwoordelijkheid. Maar datzelfde liberalisme leert dat die individuele vrijheid wordt begrensd als de samenleving daarvan de wrange vruchten plukt.
Natuurlijk moet over een eventueel vuurwerkverbod in de politiek worden beslist (en niet door een rechter!). Maar laat de politiek ons alsjeblieft een polderoplossing besparen. Zoals: alleen een verbod op illegaal vuurwerk, of op knalvuurwerk, of alleen tussen 00.00 en 00.15 uur op Oudejaarsnacht, of alleen af te steken door meerderjarigen. Enzovoorts.
Iedere brandweerman weet dat hij dan net zo veel ellende krijgt, iedere agent weet dat elk gedeeltelijk verbod niet te handhaven is en alleen een algemeen verbod kan helpen. Ook dat is niet zeker want de permissive society is diep ingevreten, maar het is een eerste stap. Ook voor de politiek trouwens; misschien krijgen ze daar de smaak van echte beslissingen nemen wel te pakken. En nemen ze eindelijk hun mantra dat iets ‘keihard moet worden aangepakt’ serieus.