De rel tussen China en voetballer Mesut Özil is de zoveelste in een lange reeks pogingen tot intimidatie door Chinese regering, schrijft Robbert de Witt. Vaak met succes, ook omdat politici in het Westen hun vingers er liever niet aan branden.
‘Korans worden verbrand. Moskeeën gesloten. Moslimscholen verboden. Schriftgeleerden vermoord. Broeders worden met geweld naar kampen gestuurd. Moslims blijven stil. Hun stem wordt niet gehoord,’ zei de Turks-Duitse voetballer in een (Turkstalig) bericht op Twitter en Instagram.
#HayırlıCumalarDoğuTürkistan 🙏🏼 pic.twitter.com/dJgeK4KSIk
— Mesut Özil (@MesutOzil1088) December 13, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Het is gemakkelijk om kritiek te leveren op Özil. Moeten voetballers zich wel met mensenrechten bezighouden? En geldt dat niet nog meer als zij, zoals Mesut Özil, al jaren minder en minder presteren (ook al verdienen ze omgerekend ruim 400.000 euro per week)?
Robbert de Witt
Robbert de Witt (1978) is Buitenlandredacteur bij Elsevier Weekblad. Hij blogt wekelijks op donderdag over mondiale ontwikkelingen en de gevolgen ervan voor Nederland en Europa.
En heeft de voormalige Duitse international wel recht van spreken, gezien zijn warme vriendschap met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, met wie hij twee jaar geleden zo blijmoedig op de foto ging en die speechte op zijn bruiloft? In het land van Erdogan werden dit jaar 47 journalisten gevangen gehouden, meldde het Committee to Protect Journalists onlangs – en er is maar één land waar er meer in de cel zitten: China.
Een voetballer die zich bezighoudt met maatschappelijke kwesties
Özil is een gelovig moslim en komt dus op voor de belangen van de onderdrukte Oeigoeren in China, ook moslims – vooral ook omdat die tot de historische Turkse volkeren behoren. De onderdrukking van christenen in het Midden-Oosten zal Özil minder interesseren. Maar dat is zijn goed recht. En het valt überhaupt al te prijzen dat een voetballer zich met zulke maatschappelijke kwesties bezighoudt.
Zijn club was er minder blij mee, helemaal toen een live-uitzending in China van Arsenal tegen Manchester City plots werd afgeblazen. Het Arsenal-bestuur wist niet hoe snel het Özil moest laten vallen. Bevreesd voor het verlies van miljoeneninkomsten uit de groeiende afzetmarkt China verklaarde de voetbalclub een ‘non-politieke organisatie’ te zijn en ook dat de uitlatingen van Özil ‘voor zijn rekening’ waren. Zo opzichtig een van je sterspelers afvallen, is laf natuurlijk, zeker omdat de clubleiding zich een week eerder in stilzwijgen hulde toen verdediger Hector Bellerin ‘F*ck Boris’ twitterde, als stemadvies voor de Arsenal-fans.
Young people across the world have a chance to change what the future can be. Today's the chance for all the British people to influence what your future & those living here holds. #FuckBoris #GoVote pic.twitter.com/epHbI3sdNw
— Héctor Bellerín (@HectorBellerin) December 12, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Maar ja, Arsenal is een bedrijf, en China weet precies hoe die te raken.
Een reputatie van intimidatie
Peking heeft een reputatie van intimidatie. In eigen land, maar naarmate de economische macht van het land groeit, wordt ook in het buitenland de tactiek van dreigen en straffen steeds vaker toegepast.
In oktober twitterde Adam Silver, voorzitter van de Amerikaanse basketbalclub Houston Rockets, dat hij de betogers in Hongkong steunt. Hij deed dat kort voordat er enkele lucratieve NBA-wedstrijden in China zouden worden gespeeld. Onmiddellijk drong de Chinese regering er bij de NBA (de overkoepelende Amerikaanse basketbalorganisatie) op aan om Silver te ontslaan.
Lees ook dit stuk van correspondent Eefje Rammeloo over Xi Jinping: De onpeilbare keizer van China
Buigen voor de regering van Xi Jinping
Denk ook aan het gedwongen ontslag van een stewardess van vliegmaatschappij Cathay Pacific in augustus. Onder druk van Peking verloor zij haar baan bij het Hongkongse bedrijf, omdat zij op Facebook, privé dus, sympathiseerde met de demonstranten in Hongkong. Ook bedrijven als Versace bogen al voor de regering van Xi Jinping. Techgigant Apple voegt zich naar de wensen van de Chinese regering als die daarom vraagt. De Australische vliegmaatschappij Qantas paste haar website aan, omdat daar tot ongenoegen van China Taiwan als afzonderlijk land op te zien was. Soortgelijke knievallen waren er van hotelketen Marriott en autoconcern Mercedes.
Van bedrijven kun je verwachten dat zij kiezen voor winst, en niet voor principes. Maar de lange lijst van intimidatiepraktijken tegen westerse bedrijven – de hier genoemde voorbeelden zijn slechts de opvallendste zaken – leiden amper tot politieke reacties. Westerse politici kampen met dezelfde vrees voor represailles uit het Oosten en laten hun nationale bedrijven dus maar spartelen.
Er is één uitzondering: de Verenigde Staten. Het Amerikaanse Congres nam onlangs een wet aan die de regering-Trump aanspoort om China te straffen voor de onderdrukking van miljoenen Oeigoeren. Zoals ook de NBA-voorzitter achter Adam Silver ging staan en geen afstand wenste te nemen van diens uitlatingen.
De Amerikanen tonen in zulke kwesties nog altijd meer ruggegraat.