Philip van Tijn: In Frankrijk geen abaya op school, bij ons geen hoofddoek bij de politie

Het verbod op het wijdvallende jurkachtige kledingstuk abaya op openbare scholen in Frankrijk leidt tot hoogoplopende discussies over de Franse scheiding tussen kerk en staat. Philip van Tijn vraagt zich af of dit onderwerp niet ook een belangrijk verkiezingsthema in Nederland zou moeten zijn.

In Frankrijk heeft een hevige strijd gewoed over de abaya. Dat is een wijdvallend, jurkachtig kledingstuk, dat het grootste deel van het vrouwelijke lichaam bedekt. De minister van Onderwijs, Gabriel Attal, bepaalde dat met ingang van het schooljaar 2023-2024 dit kledingstuk niet meer op openbare scholen mag worden gedragen, met als motivering dat je niet meteen mag zien welke religie iemand aanhangt. Natuurlijk kwam de rechter eraan te pas, maar die gaf de minister gelijk, in twee zaken, geloof ik, en verklaarde daarbij nadrukkelijk dat deze maatregel niet islamofoob is, zoals de Franse moslimwereld verontwaardigd had uitgekreten. Het verbod is immers niet tegen de islam gericht, maar in het algemeen tegen de vermenging van staat en religie.

In Frankrijk bestaat de laïcité, de lekenstaat, de absolute neutraliteit in religieuze zaken, de scheiding van kerk en dtaat dus. Zoals zo vaak moet je de wortels zoeken in de Franse Revolutie, maar in feite woedde de discussie gedurende de hele negentiende eeuw. De moslims bevonden zich nog in Noord-Afrika en het Midden-Oosten (en elders ook, maar ik noem de regio’s waarvandaan na 1960 de migratie naar Frankrijk plaatshad) De strijd woedde dus tussen de Franse Republiek en de Kerk van Rome, het katholicisme.

In 1905 werd de strijd beslecht: de scheiding werd formeel doorgevoerd en de laïcité werd verankerd in de Grondwet, in artikel 1 nog wel. Ter voorkoming van een misverstand: de vrijheid van godsdienst werd daarmee in het geheel niet aangetast, maar geen enkele godsdienst kon zich nog beroepen op een speciale positie. Godsdienst was een privéaangelegenheid van iedere burger.

In Frankrijk protest tegen het abaya-verbod, in Iran tegen de sluierplicht

In 2004 kwam ook een wettelijk verbod op het dragen van uiterlijke religieuze symbolen (kruisje, keppeltje of hijab, laat staan boerka) in openbare gebouwen. En daaronder vallen ook de openbare scholen, het merendeel van de scholen in Frankrijk, al zal het menigeen verbazen dat één op vijf scholen een katholieke signatuur heeft en één op twintig een islamitische. Maar deze zijn aan strenge regels onderworpen, veel strenger dan de bijzondere scholen bij ons.