De feiten: D66 wil woningmarkt vlot trekken met harde ingrepen
Op dinsdag 22 april presenteerden D66-fractievoorzitter Rob Jetten en portefeuillehouder wonen van die partij, Hans Vijlbrief, het plan Wonen voor mensen. De partij heeft er veel werk in gestoken, en kondigde het plan al maanden geleden aan.
Het plan belooft ‘doorbraken’ op de vastgelopen woningmarkt, zonder ‘rechtse of linkse dogma’s’. Dat betekent: weg met het taboe op bouwen op weilanden, een ‘bouwbaas’ aanstellen, en ‘radicaal dereguleren ten gunste van de woningzoeker’.
Om vertraging tegen te gaan, wil D66 de Raad van State voortaan slechts enkele zaken inhoudelijk laten behandelen. Tegen de rest van de bouwplannen mogen buurtbewoners en andere belanghebbenden niet meer over de doorgang, maar alleen over schadevergoeding procederen.
Burgers die geen ‘zienswijze’ (uitgewerkte reactie) over de bouwplannen aan de gemeenteraad hebben gestuurd, komen er wat D66 betreft ook niet meer in bij de rechter. En ‘eindeloos terugkerende bezwaren’ moeten worden afgehandeld met behulp van kunstmatige intelligentie.
Voor de bouwplannen is natuurlijk grond nodig. Als gemeenten die niet kunnen kopen, mogen ze dwang inzetten. Bijvoorbeeld via een verplichting om grond te verkopen of te bebouwen. Onteigende grondbezitters krijgen ‘een mooi bedrag’, maar geen ‘exorbitante winsten’ meer.
Wie zegt wat over de woningmarkt?
Bron: D66, Nederlands Dagblad, Gebiedsontwikkeling.nu- ‘Mensen kunnen niet langer wachten,’ zei D66-leider Rob Jetten bij de presentatie van het plan.
- ‘Boze buurmannen maken veel geluid, maar de mensen in de knel hoor je niet,’ zei toenmalig woonminister Hugo de Jonge (CDA) over bezwaarprocedures.
- ‘Als er met en voor de buurt wordt ontwikkeld, dan is er geen bezwaar nodig,’ vindt ingenieur Gerald Lindner, die zelf ook bij bezwaarprocedures betrokken is.
EW’s visie: Het ‘radicale’ in dit plan zit vooral in de inbreuk op burgerrechten
Door: Maria Bouwman redacteur Onze overheidDat D66 als oppositiepartij met een uitgebreid plan komt om de vastgelopen woningmarkt aan te pakken, is een mooi initiatief. Maar er valt nog veel te verbeteren. Het plan belooft een doorbraak, maar doet qua burgerrechten vooral aan afbraak.
Burgers verbieden om te procederen tegen bouwprojecten in hun omgeving, helpt niet tegen de echte oorzaak van de vertragingen. De gemiddelde vertraging bij nieuwbouwtrajecten van één à twee jaar wordt vooral veroorzaakt door de doorlooptijden bij de Raad van State. Daar kunnen burgers niets aan doen.
Het is efficiënter om de Raad van State een potje met geld te geven om meer juristen aan te nemen en de behandeling te versnellen. Dat laatste gebeurt overigens al, door woningbouwprojecten voorrang te geven.
Ongelijkheid burgers
Daarnaast is het plan niet rechtsstatelijk. Als de overheid plannen heeft die in strijd zijn of lijken met het recht, en die plannen het eigendomsrecht of de leefomgeving aantasten, moeten burgers zich daartegen kunnen verweren bij de rechter.
Het vergemakkelijken van onteigening, gedwongen bouw en ‘shoppen’ in zaken – zodat een groot deel niet door de Raad van State wordt behandeld – zorgt voor ongelijkheid tussen burgers wier zaken wel of niet worden behandeld en werkt machtsmisbruik in de hand.
De macht van gemeenten en projectontwikkelaars wordt oncontroleerbaar. Het is naïef om te denken dat zij altijd rekening houden met de leefbaarheid voor omwonenden en nooit juridische fouten maken in hun plannen. Dat blijkt ook uit de vele rechtszaken die bezwaarmakende burgers weten te winnen.
Daar komt bij dat het ontzeggen van beroep in zaken over milieu en leefomgeving juridisch vrijwel onmogelijk is sinds het zogeheten Varkens in Nood-arrest van het Europees Hof van Justitie (2021). Ook wie geen zienswijze heeft ingediend, moet van de Europese rechter in beroep kunnen.
Nieuwe grenzen aan sociale huur
Het plan hinkt daarnaast op twee gedachten. Terwijl D66 enerzijds radicaal wil dereguleren ten gunste van ‘de woningzoeker’ (lees: projectontwikkelaars en gemeenten) komen er anderzijds regels bij.
Zo wil D66 de eis van minimaal 30 procent sociale huur bij nieuwbouw behouden, maar daar moet een limiet van 50 procent bijkomen. Anders gaat ‘sociale problematiek’ zich ‘concentreren’. Het plan voedt hiermee het stigma dat sociale huurders asociale buren zouden zijn.
Bovendien levert sociale huur projectontwikkelaars op dit moment zo weinig op, dat het onwaarschijnlijk is dat zij meer dan 50 procent van een project uit sociale huur zouden laten bestaan. Het zou een beter idee zijn om de bouw van sociale huur aantrekkelijker te maken, bijvoorbeeld met subsidies.
Verdere verdieping: D66 wil bezwaarprocedures inperken om bouw te versnellen
Het plan van D66 richt zich fel tegen burgers, bijvoorbeeld omwonenden, die bezwaar maken tegen bouwplannen. Vorig jaar bleek uit onderzoek van Binnenlands Bestuur en het Nederlands Dagblad dat één op de drie projecten hierdoor vertraging oploopt.
Bezwaar maken gebeurt in meer dan vier op de vijf gemeenten. De bezwaarmakers noemen vaak een lijst aan argumenten: van uitzichtbederf (78 procent) tot verkeershinder (63 procent), en van aantasting van hun privacy (58 procent) tot parkeeroverlast (53 procent).
Alles loopt vast – en tienduizenden huurders zijn de dupe