De opschepperige bescheidenheid in de verhouding tot Indonesië

De jaarlijkse herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog, met de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945, is vooral voor Indische Nederlanders een emotioneel moment. Twee dagen later viert Indonesië zijn onafhankelijkheid: op 17 augustus 1945 riep Soekarno de onafhankelijkheid uit van de Republik Indonesia.

De dekolonisatie duurde nog vier jaar en had de vorm van een bloedige burgeroorlog, waarvoor de Nederlandse regering bij monde van premier Mark Rutte vorig jaar haar ‘diepe excuses’ heeft gemaakt. In juni bevestigde Rutte nog aan de Tweede Kamer dat de regering inmiddels ook de datum 17 augustus 1945 ‘volledig en zonder voorbehoud’ erkent als onafhankelijkheidsdag van het land.

Gevoelens die horen bij een ‘verbonden verleden’

Elk jaar weer leiden 15 en 17 augustus tot een waaier aan emoties in beide landen: woede, blijdschap, verdriet, trots, schaamte. De gevoelens, kortom, die horen bij een ‘gedeeld verleden’, dat sommige Indonesiërs liever omschrijven als een ‘verbonden verleden’. Hoe je het ook noemt, een ongezonde omgang met dat verleden kan ook een sta-in-de-weg zijn voor een gedeelde, of toch in elk geval verbonden, toekomst.

Erkenning van de ‘zwarte bladzijden’ van het koloniale bewind in Nederlands-Indië, en van de ontmanteling daarvan, is nuttig, maar ook rijkelijk laat. Pas begin 2022 nam de regering afstand van het standpunt dat er in de dekolonisatiejaren alleen gewelddadige ‘excessen’ waren voorgekomen en aanvaardt inmiddels ‘ten volle de verantwoordelijkheid voor het collectieve falen van de politieke, bestuurlijke en militaire autoriteiten van destijds’.