De feiten: Tweede Kamer toont begrip voor ingreep Karremans
Vincent Karremans (VVD), demissionair minister van Economische Zaken, moest zich donderdag 4 december in de Tweede Kamer verantwoorden voor zijn keuzes en handelen rondom chipfabrikant Nexperia.
Kamerleden stelden kritische vragen, maar toonden ook begrip voor het inzetten van het bevel.
In het debat verdedigde Karremans opnieuw zijn ingreep. De Wet beschikbaarheid goederen uit 1952 die hij daarvoor gebruikte, was volgens de minister de enige mogelijkheid om te voorkomen dat kennis, kunde en capaciteit van Nexperia uit Europa zouden verdwijnen.
Nexperia-CEO trok bedrijf leeg, aldus Karremans
Hij benadrukte nogmaals dat de eigenaar en CEO van Nexperia het bedrijf leegtrokken, en dat hij daarom zo snel mogelijk moest ingrijpen.
Bij het begin van het debat bleek dat er van tevoren een vertrouwelijke briefing was geweest, met meer details over het ingrijpen van Karremans.
Daardoor hadden de Kamerleden mogelijk al meer begrip gekregen voor de situatie. De meesten betoonden zich redelijk mild.
Nexperia-conflict: kritiek op Karremans
De grootste kritiek kwam van Laurens Dassen (Volt) en Tom van der Lee (GroenLinks-PvdA). Van der Lee vond dat de minister te ‘driest en onbesuisd’ gehandeld heeft. Ook vielen Kamerleden over het interview in The Guardian, waarin Karremans zei dat hij het zo opnieuw zou doen.
Volgens Dassen was het beter geweest als de minister Europese collega’s eerder had ingelicht over zijn besluit, omdat je dan sterker staat tegen China. Europese bondgenoten werden pas ingelicht toen het bevel al was ingegaan.
De minister verdedigde die keuze. Hij heeft wel overwogen om buitenlandse partners erin mee te nemen, maar besloot uiteindelijk om dat niet te doen vanwege de risico’s.
De kring van ingewijden moest zo klein mogelijk blijven, zodat de Chinese eigenaar er geen lucht van zou krijgen. Daarnaast zou het de snelheid uit het proces halen. Ook is het volgens ingewijden ongewoon om anderen in te lichten als het om de nationale veiligheid gaat.
Betere bescherming cruciale bedrijven
Tijdens het debat werd vooral duidelijk dat Nederland, maar ook Europa, te weinig middelen heeft om daadkrachtig in te grijpen in dit soort situaties.
Er zijn te weinig instrumenten die cruciale bedrijven beschermen tegen buitenlandse investeerders en overnames, bijvoorbeeld uit China en de Verenigde Staten.
Bovendien legt de Nexperia-situatie bloot hoe afhankelijk Europese bedrijven zijn van China. Nexperia is het enige bedrijf in Europa dat zogeheten simpele ‘legacy’ chips kan maken voor alledaagse producten zoals huishoudelijke apparaten, maar ook auto’s.
Kamer wil sterker beleid voor economische veiligheid
Daarom kwamen er na afloop moties die de economische veiligheid moeten verbeteren. Cruciale economische infrastructuur moet in kaart worden gebracht en de Europese chipindustrie uitgebreid.
Volgens de Kamerleden zouden er ook meer beleidsinstrumenten moeten komen die de economische veiligheid van Nederland en Europa verbeteren.
Zo werd er geopperd om de Wet Vifo (wet veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames) uit te breiden. Met die wet kan de overheid voorkomen dat cruciale bedrijven worden overgenomen door buitenlandse investeerders.
Maar daar zitten grenzen aan: de wet kan niet gebruikt worden om in te grijpen bij transacties voor 2020.
Nexperia werd bijvoorbeeld in 2019 door de huidige Chinese eigenaar overgenomen, daarom was de wet niet toepasbaar. Ook op Europees niveau moet er worden gekeken naar een effectiever gezamenlijk economisch veiligheidsbeleid.
EW's visie: Te lang te licht gedacht over kwetsbaarheid
Door: Lotte Elbrink, redacteur EconomieDe situatie rond Nexperia maakt pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar Europa en Nederland zijn ten opzichte van China, en hoe makkelijk we daar in het verleden over dachten.
In deze tijd vinden we het belangrijk om eigen chipproductie te hebben, maar zes jaar geleden had niemand er een probleem mee dat een van de weinige Europese chipmakers volledig in handen kwam van een Chinese eigenaar.
De ingreep van Karremans veroorzaakte een diplomatieke rel en China reageerde met een exportverbod op chips, dat inmiddels is versoepeld. Maar wat had de minister anders kunnen doen?
Karremans probeert te herstellen wat in het verleden verkeerd is gegaan. Europa moet zo snel mogelijk aan de slag om haar economische veiligheid en cruciale bedrijven beter te beschermen.
Nexperia en Europa
Het is de vraag of dit nog goed kan aflopen voor Nexperia. De diplomatieke onderhandelingen zijn nog in volle gang. Eén van de knelpunten is hoe Nexperia te behouden is voor Europa terwijl het volledig in Chinese handen is.
Nexperia, Karremans en een handelsmissie
Karremans zou deze maand meegaan met een handelsmissie van VNO-NCW naar China, maar die reis heeft hij afgezegd. De Chinese ministers hebben andere verplichtingen en daarom heeft het voor Karremans geen zin om te gaan. Er wordt gezocht naar een nieuwe datum.
Het lijkt erop dat Karremans in elk geval het begrip van de Tweede Kamer heeft. Die steun is belangrijk als hij alsnog naar China afreist. Want een goede relatie met China lijkt nog ver weg, en de problemen bij Nexperia zijn nog lang niet opgelost.
Verdere verdieping: Ingrijpen bij Nexperia vergroot spanning met China
Eind september greep Vincent Karremans (VVD), demissionair minister van Economische Zaken, hard in bij Nexperia.
De Chinese topman van Wingtech, het moederbedrijf van Nexperia, zou de Europese tak leeghalen, met als gevolg dat cruciale chipproductie uit Europa zou verdwijnen.
Nexperia en een noodwet
Met een noodwet uit 1952 die nooit eerder was ingezet, probeerde Karremans dat te voorkomen. Komend jaar kan de minister beslissingen van Nexperia tegenhouden of terugdraaien.
Haagse bronnen vertelden eerder dat die de ingreep nodig was, omdat een deel van de bedrijfsgeheimen uit de Nexperia-fabriek in Manchester is weggesluisd naar een Chinees zusterbedrijf van Nexperia: WingSkySemi.
Nieuwe details over plannen Chinese top
Inmiddels zijn meer details bekend. De Chinese CEO wilde ook octrooien van Nederland naar China verplaatsen en er zouden plannen zijn om Europese fabrieken te verkopen, aldus ingewijden.
Wingtech heeft altijd gezegd dat die beschuldigingen onjuist zijn.
Onwaarschijnlijke reactie China
Na de ingreep van Karremans kwam Wingtech met een tegenreactie, een exportverbod op Nexperia-chips. Volgens ingewijden vond Economische Zaken deze reactie ‘niet waarschijnlijk’ omdat het ook de Chinese industrie raakte.
Ambtenaren hadden bijvoorbeeld eerder verwacht dat China de Chinese chipfabrieken zou nationaliseren. Na gesprekken met de Verenigde Staten werd het exportverbod opgeheven.
Nexperia en de Ondernemingskamer
Tegelijkertijd met de actie van Karremans boog ook de Amsterdamse Ondernemingskamer zich over de zaak.
Op verzoek van Nederlandse Nexperia-bestuurders werd de CEO door de rechter aan de kant gezet, onder meer vanwege belangenverstrengeling en slecht bestuur.
Karremans heeft naar eigen zeggen geen invloed gehad op de zaak bij de Ondernemingskamer. Hij wist van tevoren niet of en wanneer de bestuurders naar de rechter zouden stappen.
Toen hij er eenmaal van wist, schreef de landsadvocaat een brief waarin hij benadrukte dat snelheid geboden was. Dat de rechter zo snel daarna zou handelen, verbaasde Economische Zaken ook, zeggen Haagse bronnen.
Wie zegt wat over Nexperia?
Bron: FD, Tweede Kamer- Harold Goddijn prijst Karremans in het FD. Het is volgens de TomTom-topman de verdienste van Karremans dat iedereen is wakker geschud. Dankzij de Nexperia-crisis is, in zijn ogen, duidelijk geworden hoe afhankelijk Europa is van China. ‘Het is niet zo dat we nou ruzie moeten zoeken met China. Dat absoluut niet,’ aldus Goddijn. ‘Maar ik denk wel dat het goed is dat – als die toch uitbreekt – dan duidelijk wordt in het publieke debat hoe weinig we eigenlijk nog maar te zeggen hebben over ons eigen plaatje.’
- Tom van der Lee (GroenLinks-PvdA) in het debat: ‘Ik ben niet overtuigd en denk dat er een andere afweging mogelijk was geweest, die tot minder schade zou hebben geleid. Ik denk ook dat de heftige reactie van China te verwachten was, zelfs de aard van de reactie. Exportcontrole is eerder toegepast, bijvoorbeeld bij ASML.’
- Annabel Nanninga (JA21) in het debat: ‘Ik ben overtuigd van de urgentie van de situatie. Maar wel verbaasd dat de minister zich liet verrassen door de heftige Chinese reactie. Ook had hij andere Europese landen een heads up kunnen geven, zonder meteen het hele vertrouwelijke plan prijs te geven. Dan was de diplomatieke schok wat minder groot geweest.’ Nanninga heeft ook twijfels over de brief naar de Ondernemingskamer: ‘was dat nou wel handig? Achteraf is het lastig om de schijn van beïnvloeding te vermijden.’
- Pieter Grinwis (ChristenUnie) in het debat: ‘De minister heeft gerechtvaardigd aan de noodrem getrokken.’ Tegelijkertijd heeft Grinwis een onbevredigend gevoel overgehouden aan de Nexperia-situatie. ‘Het echte falen heeft al eerder plaatsgevonden, een bedrijf als Nexperia had nooit overgenomen mogen worden.’
- Gunther Kegel, president van de ZVEI, belangenbehartiger van de Duitse elektrische en digitale industrie, zegt in het FD dat het niet meer goedkomt met Nexperia: ‘Er is te veel gebeurd, de scherven liggen op de grond.’ Triest, vindt Kegel. ‘Voor beide spelers is dit een lose-lose-situatie.’