In 2010 werd FC Twente landskampioen. De droom van voorzitter Joop Munsterman leek uit te komen, maar de club dreigt nu door financiële chaos haar licentie kwijt te raken. Ondernemend Twente komt in actie. ‘We krijgen die club gezond.’
Net na de hoofdingang van de Grolsch Veste staat rechts een beeld van een steigerend wit paard. Het is een levensgrote uitvoering van het Twentse ros uit het logo van FC Twente, de voetbalclub uit Enschede waarvan de Grolsch Veste de thuishaven is.
Op de derde verdieping van het gebouw ligt naast tal van luxe skyboxen de sobere commissarissenkamer. Die biedt uitzicht over het speelveld en de steile tribunes met dertigduizend knalrode kuipstoeltjes waarop bij de thuiswedstrijden van FC Twente voornamelijk Tukkers zitten.
Tandem
In die kamer vertelt Aldo van der Laan (60) over de financiële problemen van de club en hoe daar uit te geraken. Hij, succesvol zakenman in de vleesverwerking bij het Almelose familiebedrijf Zwanenberg Food Group, is nu de grote man bij FC Twente. Jaren vormde hij als belangrijkste commissaris een tandem met algemeen directeur en voorzitter Joop Munsterman. Die verdween enkele weken terug helemaal van het toneel bij de club.
Directeur was Munsterman sinds oktober vorig jaar al niet meer. Zijn positie als voorzitter was door het slechte nieuws van de laatste maanden (resulterend in zes punten aftrek in de competitie) onhoudbaar geworden.
Over zijn eigen financiële inbreng wil Van der Laan niet praten, maar hij zou al maanden de tekorten aanvullen. Van der Laan stak eerder de nodige privémiljoenen in de club, spelers en het stadion.
Het witte paard komt ter sprake. ‘Dat staat al in de gang, ja.’ De vraag was of FC Twente niet op zoek moet naar een rijke Arabier, Rus of Chinees die de club koopt – de ridder, zeg maar, die op het witte paard springt en in één klap alle financiële sores oplost.
Die ridder kan ook een Tukker zijn. Als er in Twente iets te redden valt, valt vanzelf de naam van Dik Wessels uit Rijssen, de man die miljardair werd dankzij het aannemersbedrijf VolkerWessels. Hij is fanatiek supporter en heeft een skybox.
Met z’n allen
Van der Laan: ‘Ik geloof niet dat één koper de oplossing is.’ De preses is geboren in Den Haag, maar hij werkt en woont lang genoeg in Twente om te weten dat Tukkers liever een andere oplossing zien. ‘We moeten het met z’n allen doen.’
Collectieve actie is ook wat de sponsors van FC Twente en andere geldschietende bedrijven willen. Zij zijn zeer belangrijk bij de club en waren in het laatste seizoen goed voor 19 miljoen euro aan inkomsten, bijna de helft van het totale budget van FC Twente.
‘Ik wil dat we allemaal instappen,’ zegt bijvoorbeeld Coen Brinkman (42), Tukker en directeur en mede-eigenaar van de familiebedrijven Twepa (kantoorartikelen) en de Twentsche Dozencentrale.
Hij is vicevoorzitter van de Twentse Ondernemers Sociëteit (TOS), die zo’n 350 leden uit vooral het midden- en kleinbedrijf telt en die geldt als een betrokken financier van FC Twente.
Brekebenen
Tijdens een lunch in de Poort van Twente in Rijssen vertelt Karin Rog (49) dat Tukkers, als de nood aan de man is, immer de rug rechten en aan de slag gaan. Ze is in Deventer geboren, maar werkt in Twente voor TWW (Twentse Weg- en Waterbouw), het bedrijf van haar man waar ze verantwoordelijk is voor commercie en communicatie.
Rog is voorzitter van de Supportgroep van FC Twente, een collectief van 55 grote bedrijven uit de regio die de club ondersteunen. ‘Tukkers stellen niet heel veel vragen. De situatie is zo, laten we de schouders eronder zetten. Een Arabier die de club koopt? Dat laten ze niet gebeuren.’ Voor de zekerheid vraagt ze het nog aan de ober. Die zegt: ‘In Twente staat altijd iemand op.’
Voorlopig is dat Van der Laan. De club staat onder grote druk. Eind april krijgt FC Twente van voetbalbond KNVB al dan niet goedkeuring voor haar nieuwe plan van aanpak om uit de problemen te komen. De club zit vanaf april 2014 in categorie 1 bij de licentiecommissie van de KNVB.
Licentie
Daarmee is FC Twente allerminst uniek, want er bivakkeren nog elf financiële brekebenen uit het betaald voetbal in. Een eerder herstelplan van FC Twente heeft niet gewerkt.
Krijgt de club die goedkeuring niet, dan verliest ze mogelijk haar licentie om profvoetbal te spelen. Dat is de consequentie, nadat FC Twente al twee keer (op 4 maart en op 10 april) drie punten in mindering werden gebracht. Die sanctie is nooit eerder vertoond in het Nederlandse profvoetbal.
In 2003 was FC Twente zo goed als failliet en een sportieve middenmoter, toen Munsterman opstond. Hij, Van der Laan en enkele andere zakenlui namen de regie in handen. Wat geweest was, was geweest, de club moest terug naar de Nederlandse top en Europese subtop.
FC Twente ontstond in 1965 na een fusie van Sportclub Enschede en Enschedese Boys, en was zeker in de jaren zeventig succesvol. In 1975 werd de finale van de Europa Cup 3 gehaald (en verloren).
Munsterman ging bouwen aan een droom en werd daarin gesteund. Door de gemeente (waarbij de club 20 miljoen euro leende), door ondernemingen uit de regio die sponsor werden of skyboxen en exclusieve zitplaatsen (business-seats) namen zodat ze volop konden netwerken.
Landskampioen
Vanaf 2007 gaat het snel. Het stadion wordt van de gemeente gekocht en uitgebreid van 13.000 naar 30.000 zitplaatsen (totale kosten: 70 miljoen euro). De begroting loopt op van 18 miljoen naar 45 miljoen. Er worden dure spelers aangetrokken die riante salarissen opstrijken. En er wordt geïnvesteerd in trainingsfaciliteiten, de jeugdopleiding en vrouwenvoetbal.
Het werkt: in 2010 wordt FC Twente voor het eerst landskampioen. ‘Ik voelde me 3 meter groot,’ vertelt Brinkman. ‘Ik heb een regionale groothandel, maar ik kom weleens elders in het land. Na dat kampioenschap was ik zo trots. We hebben hier toch een beetje een minderwaardigheidscomplex en daardoor een grote bewijsdrang.’
Rog: ‘Dat kampioenschap was een volksfeest. Daarna werd FC Twente, ook voor de bedrijven, nog belangrijker.’
De landstitel levert miljoenen op, omdat FC Twente het seizoen erop automatisch mag deelnemen aan de Champions League, het financiële walhalla van het Europese topvoetbal.
Inkomsten uit Europees voetbal worden voortaan structureel begroot, net als de baten uit de verkoop van voetballers. Zo kan FC Twente zich een dure spelersgroep en grote organisatie veroorloven.
Constructies
Dat blijkt uiterst riskant. Na 2010 worden nog wel wat sportieve successen geboekt, maar de Champions League wordt niet meer gehaald. In sommige seizoenen speelt de club helemaal geen Europees voetbal.
En niet altijd is er een positief saldo bij het aan- en verkopen van spelers. Terwijl de uitgaven in die jaren op peil blijven of zelfs stijgen, dalen de inkomsten.
In die periode gaat de club over op weinig transparante constructies. Vooropgesteld: dat doen de bestuurders voor de club, niet voor privé-gewin. De droom moet uitkomen, de gaten moeten gedicht. Munsterman, Van der Laan en andere geldschieters betalen privé mee aan het binnenhalen van spelers.
Dat gaat door, ook nadat FC Twente in categorie 1 is geplaatst. Vorig jaar zomer bijvoorbeeld, koopt de club middenvelder Hakim Ziyech van sc Heerenveen voor 3 miljoen euro. Omdat dit tegen de afspraken in is met de KNVB, moet FC Twente een boete van 45.000 euro betalen.
Zware hypotheek
FC Twente, onder meer belast met een zware hypotheek op het stadion en intussen een no-go-area voor banken, gaat in zee met investeringsmaatschappij Doyen. In ruil voor een lening van 5 miljoen euro krijgt Doyen het recht op een deel van de transferinkomsten van vijf topspelers van FC Twente. Een bedrag van 12 miljoen euro aan toekomstige tv-rechten wordt in een keer bij de inkomsten geboekt.
Van der Laan wil best erkennen dat zulke constructies bij zijn gedegen gefinancierde familiebedrijf niet aan de orde zijn. ‘Maar dat is niet met elkaar te vergelijken. Een voetbalbedrijf is iets heel anders dan een vleesverwerker. Met Zwanenberg koop je een machine en je weet wat die kan. Met een linksbuiten die je koopt, moet je maar afwachten hoe hij zich ontwikkelt. Voetbalsuccessen zijn afhankelijk van toeval: blessures, een schot op doel dat via de binnenkant van de paal net binnen gaat of via de buitenkant net niet.’
Neemt niet weg dat Van der Laan weet dat het anders moet. Aan het eind van boekjaar 2013/2014 was het eigen vermogen van de club negatief: ruim 7,1 miljoen euro. De totale schuld bedroeg 92,4 miljoen. Ruim 54 miljoen daarvan betrof langlopende schuld, die vooral met het stadion te maken heeft.
Molensteen
In het nieuwe plan van aanpak dat bij de KNVB is ingediend, draait het onder meer om de herfinanciering van de schulden bij banken en andere financiers. Gewone leningen moeten worden omgezet in achtergestelde leningen. Die mogen als eigen vermogen in de boeken worden opgenomen.
Tukker Munsterman bedacht dat de hypotheek op het stadion wel in twintig jaar kon worden afgelost. Dan was de club daar snel van af. Maar de jaarlijkse aflossingen hangen nu als een molensteen om de nek van de club.
FC Twente kondigde al aan dat ze zich niet langer rijk wil rekenen. Het exploitatieresultaat moet positief zijn; toevalstreffers als inkomsten uit Europees voetbal en transfers worden na dit seizoen als extraatje geboekt. De club moet verder bezuinigen. In 2013/2014 namen de kosten al af – met 5 miljoen euro naar 45,4 miljoen.
In maart maakte de nieuwe directeur Gerald van den Belt, afkomstig van SC Cambuur uit Leeuwarden, wat plannen bekend. Er wordt nog eens 8 miljoen euro bespaard, waaronder 6 miljoen op de spelersgroep (die nu 16 miljoen kost).
Er moeten voetballers worden verkocht, voor achttien medewerkers is ontslag aangevraagd, onder wie de bij de spelers geliefde koffiejuffrouw. Het vrouwenvoetbal is apart gezet en moet zichzelf bedruipen. Er is iemand in Twente opgestaan die zich daarover heeft ontfermd, letselschaderegelaar Yme Drost.
Bierprijzen
Nu de rest nog. ‘We krijgen die club weer gezond,’ stelt Rog. ‘Er zitten slimme mensen nu,’ zegt Brinkman. Ook de sponsors zijn verbaasd over alles wat naar buiten is gekomen; ze zijn niet altijd juist voorgelicht door het bestuur. Maar er moet een punt achter en de rijen worden gesloten.
Dat twee commissarissen, Hennie ten Hag en Joop de Winter, onlangs in de plaatselijke pers Joop Munsterman er flink van langs gaven (hij zou cruciale informatie hebben achtergehouden), viel slecht in Twente.
Dat was ook zo met recente uitlatingen van shirtsponsor XXImo, een leverancier van prepaid-betaalkaarten uit Den Bosch. Rog: ‘Dat bedrijf is niet van hier en dat merk je.’ Nee, dan Grolsch, de bierbrouwer uit Enschede. Die legde vorige week een conflict met de club over de bierprijzen in het stadion bij.
Of neem de gemeente Enschede. Die liet afgelopen maandag weten dat FC Twente voorlopig niet hoeft af te lossen op de lening die ze aan de club verstrekte.
Bij FC Twente zijn veel grote sponsors uit de omgeving afkomstig. Zoals reisonderneming Arke, schoonmaakbedrijf Asito en Zwanenberg van Van der Laan. Zij zitten in de Supportgroep van Rog, waarin verder onder meer kabelleverancier TKH Group en de Universiteit Twente zitten.
De regionale binding is groot. In totaal zijn, zegt Brinkman, 1.350 bedrijven op de een of andere manier bij de club betrokken.
Reserves
Bij de Supportgroep en TOS wordt druk gezocht naar manieren om de club nog meer te helpen. De Supportgroep, die een grote skybox heeft, maakt jaarlijks circa 1 miljoen over naar FC Twente. Rog: ‘We zouden bijvoorbeeld een paar jaar vooruit kunnen betalen.’
Bij TOS, die over een grote businesslounge beschikt, is statutair bepaald dat 85 procent van de contributie van haar leden naar FC Twente gaat – dat levert een bedrag van bijna 1,5 miljoen per jaar op. Brinkman: ‘We kijken nu of we nog wat uit onze reserves kunnen halen.’
Of dat – met het nieuwe plan van aanpak – genoeg is? Geen Tukker verwacht dat de KNVB de licentie intrekt. De vraag is ook of de voetbalbond dat durft. FC Twente heeft een rijke historie en een grote achterban.
Van der Laan laat zich er niet over uit. Dit jaar eindigt zijn club laag in de competitie waardoor ze volgend seizoen minder tv-inkomsten krijgt. Europees voetbal kan FC Twente alleen halen als ze de Fair Play Cup wint. ‘Maar wil je je echt plaatsen, dan moet je in juli vier voorrondes spelen. Voor de uitwedstrijden moet je ver weg en thuis zit er geen publiek, want iedereen is met vakantie. Dat kost dus geld. Ik weet niet of we dat gaan doen.’
De Grolsch Veste is van de club. Met concerten kan FC Twente leuk bijverdienen, maar als de licentie wordt ingetrokken, heb je niets aan een stadion. ‘Je hebt ook niets aan een vleesverwerkende fabriek als je geen worst mag maken.’
Elsevier nummer 17, 25 april 2015