Ambtenaren-pensioenfonds ABP belegt steeds ‘groener’. Daarover is de een enthousiaster dan de ander. Het sterkt Hans van Meerten en Lex Hoogduin dat deelnemers aan verplichte pensioenfondsen zelf hun pensioeninstelling moeten kunnen kiezen.
Keuzevrijheid en pensioenfondsen, het is een controversieel thema. Al langere tijd woedt hierover een maatschappelijke en juridische discussie.
Neem het ABP. Veel van onze collega’s zijn hierbij verplicht aangesloten. Zij dragen een fors deel van hun salaris af aan het ABP. Zoals bekend gaat het pensioenstelsel op de schop, maar dit aspect verandert niet. Het verreweg grootste monopolie in Nederland, dat van de verplichte pensioenfondsen, blijft intact. In deze sector gaat ongeveer 1.500 miljard euro om. De vraag rijst of dit nog wel in het belang is van de deelnemer, die het uiteindelijk allemaal betaalt.
Het Nederlandse pensioenstelsel kent geen variatie in het type pensioen dat een pensioenfonds aanbiedt. Je bent niet alleen verplicht deelnemer, maar hebt ook niet de keuze uit verschillende typen pensioenen. Zoals: hoeveel risico wil je nemen met de verwachte hoogte van je pensioen?
Het is als bij automerk Ford in zijn beginjaren. Je mag iedere kleur auto kiezen, als hij maar zwart is. En eigenlijk is het nog erger: er wordt je niets gevraagd.
Geef deelnemer de keus
Van een verplicht pensioenfonds mag je verwachten dat het zijn beleggingsbeleid strikt en uitsluitend richt op het verzorgen van een zo goed mogelijk pensioen voor de deelnemers. Over wat dat is, verschillen de meningen.
Voorstanders van het ABP-beleid zeggen: wat heb je aan een hoog rendement als de wereld vergaat? Critici zeggen dat pensioenfondsen als het ABP steeds meer opereren als een soort politieke partij, met hoge prioriteit voor het bestrijden van de opwarming van de aarde en het verbeteren van de biodiversiteit.
De angel raakt uit deze discussie als deelnemers de vrijheid hebben hun pensioenpremie bij een andere pensioeninstelling onder te brengen.
Wij spreken bijna dagelijks collega’s die grote moeite hebben met niet alleen het beleggingsbeleid van ABP, maar ook met het beloningsbeleid van de bestuurders. Of met dat ze nauwelijks inspraak hebben, of met de ondoorzichtige nevenfuncties van de bestuurders. En zo kunnen we nog even doorgaan.
Hans van Meerten is professor Europees pensioenrecht aan de Universiteit Utrecht en advocaat
Lex Hoogduin is emeritus hoogleraar economie en universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen
Het verplichte pensioen-keurslijf stuit op steeds meer maatschappelijke en juridische weerstand.
Verplichte deelname nog een keer toetsen
Er is ook nog een juridische aspect aan deze discussie. In de rechtsspraak is een tendens zichtbaar. Meer en meer particulieren en ondernemingen willen zich niet bij een verplicht pensioenfonds aansluiten. Vaak omdat ze al een goede pensioenregeling elders hebben. Toch moeten zij zich bij een pensioenfonds aansluiten. Hierbij wordt steeds vaker betoogd dat de verplichte deelname aan een pensioenfonds zich niet verdraagt met het Europees recht.
De Europese Unie kent al lange tijd het vrije verkeer van diensten. Pensioenfondsen leveren diensten in de vorm van pensioenregelingen, maar keuze voor een andere uitvoerder is niet mogelijk. Het zou goed zijn om de verplichte deelname aan een pensioenfonds opnieuw aan het Europees Hof van Justitie voor te leggen.
Ook moet hierover opnieuw een politieke discussie komen. Die is te belangrijk om uit de weg te gaan. Hopelijk zal dit thema een grote rol spelen in aanloop naar de komende Tweede Kamerverkiezingen.