Sparen voor de oude dag wordt gezien als een van dé oorzaken van de nog steeds historisch lage rente. Wat gebeurt er als die spaarpotten worden geleegd? Het verband tussen vergrijzing, inflatie en rente is even complex als cruciaal.
Wereldwijd hebben overheden zich in de coronacrisis nog dieper in de schulden gestoken. Zolang geld lenen de staat niets kost, hoeven we ons daarover geen zorgen te maken. Maar wat als de rente plots wel oploopt? Dan wordt de ‘gratis’ schuldenberg opeens een stuk minder ‘gratis’.
Hoe werkt vergrijzing door in de rente?
Economen houden zich bezig met de billion dollar question: waardoor kan de rente stijgen, met hoeveel en wanneer? Het is cruciaal voor iedereen met schulden, maar ook voor (schuldenvrije) bezitters van aandelen en vastgoed. Want zodra geld lenen fors duurder wordt, krijgen aandelenkoersen en vierkantemeterprijzen een tik.
Het vraagstuk is ingewikkeld, omdat vrijwel alle raderen in de economie een rol spelen. Onder alle zaken die op korte termijn de rente beïnvloeden, beweegt demografie als een soort tektonische plaat: hard gaat het niet, maar de effecten kunnen groot zijn. De economen Carlos Carvalho, Andrea Ferrero en Fernanda Nechio kwamen in 2017 tot de conclusie dat vergrijzing de belangrijkste rol speelt in de Amerikaanse rentedaling van de afgelopen dertig jaar.
Hoe werkt dit mechanisme? We leven steeds langer. Wie jong is, moet daarom meer dan ooit sparen voor de oude dag – zelf, of via een pensioenfonds of verzekeringsmaatschappij. Er is dus veel aanbod van spaargeld dat ergens moet worden gestald, wat er op de financiële markten toe leidt dat de rente daalt.
Tekst loopt door onder kader:
Het meest vergrijsde land: Japan
Geen enkele grote economie is zo vergrijsd als Japan. De bevolking krimpt al een jaar of tien en het aantal ouderen is relatief nergens zo groot. Op tien Japanners in de werkende leeftijd (15 tot 64 jaar) zijn er vijf ouderen. En die ‘afhankelijkheidsratio’ loopt alleen maar verder op. Vanuit de hele wereld wordt dan ook naar het Aziatische land gekeken met een blik op de toekomst: hoe zal het gaan als er minder werkenden zijn en meer gepensioneerden? Gaan de lonen (en dus ook de inflatie) flink stijgen als het aantal werkenden krimpt?
Tot nu toe is het antwoord van veel deskundigen: dat valt allemaal wel mee. Hoewel de bevolking afnam, is Japan er toch in geslaagd het aantal werkenden in tien jaar met vier miljoen op te voeren tot 66,5 miljoen. Van alle rijke landen weten zij vijftigers, zestigers, zelfs zeventigers het meest aan te zetten om te blijven werken. Dat verlicht de druk op de arbeidsmarkt. Er is daardoor ook weinig aanleiding geweest om de lonen flink te verhogen. Ook de inflatie blijft in Japan extreem laag.
Maar Manoj Pradhan (51), mede-auteur van The Great Demographic Reversal, waarschuwt. ‘Japan heeft geprofiteerd van China’s goedkope arbeid en enorme afzetmarkt door zijn eigen productie en investeringen te “laten ontsnappen” naar China.’ Doordat Japan veel maakindustrie op die manier uitbesteedde, was er meer ruimte voor Japanners om in de groeiende zorgsector te werken. Maar nu China door de eenkindpolitiek ook aan de vooravond van een vergrijzingsgolf staat, komt dat model onder druk te staan. Pradhan: ‘Nu alle grote landen vergrijzen, kun je bijna nergens meer aan “ontsnappen”.’
De levensloop: eerst sparen, dan uitgeven
Maar blijven we sparen? ‘Het gaat om de levensloop,’ zegt Peter van der Welle (40), macro-econoom bij vermogensbeheerder Robeco. ‘Rond je 65ste levensjaar komt de ontsparingsfase in zicht: de pensioengelden worden uitgekeerd en geconsumeerd.’ Gebeurt dat in een vergrijsd land, dan treedt een dubbel effect op. Een gepensioneerde consumeert meer dan hij produceert. Maar ouderen ontsparen niet alleen, ze maken ook een steeds groter deel uit van de bevolking. De resulterende ‘overconsumptie’ gaat samen met een relatief steeds kleinere arbeidsbevolking (of één die zelfs in absolute zin krimpt).
Meer consumptie, niet meer werkenden. Anders gezegd: meer vraag naar goederen en diensten bij een gelijkblijvende of zelfs krimpende productiecapaciteit. Het klassieke recept voor een hogere inflatie. Massale pensionering kan zo langs twee wegen tot een hogere rente leiden. Het dalende aanbod van spaargeld leidt sowieso tot een hogere rente, en daar bovenop willen spaarders worden gecompenseerd voor hogere geldontwaarding.
Wanneer wint consumeren het van sparen?
‘De afgelopen 35 jaar groeide de arbeidsbevolking wereldwijd het hardst,’ zegt de Britse econoom Manoj Pradhan (51), die samen met Charles Goodhart The Great Demographic Reversal schreef. ‘De volgende decennia zal het aantal ouderen het hardst groeien. De inflatoire krachten zullen domineren.’ Maar wanneer dan? Pradhan: ‘Die vraag is moeilijk te beantwoorden. Door de hogere uitgaven van overheden vanwege de pandemie zal inflatie eerder optreden. De stijgende trend kan in 2022 al beginnen.’
Laden…
Vergrijzing als oerkracht: gaat de rente stijgen?
Sparen voor de oude dag wordt gezien als een van dé oorzaken van de nog steeds historisch lage rente. Wat gebeurt er als die spaarpotten worden geleegd? Het verband tussen vergrijzing, inflatie en rente is even complex als cruciaal, schrijven Joris Heijn en Marijn Jongsma.
Economen houden zich bezig met de billion dollar question: waardoor kan de rente stijgen, met hoeveel en wanneer? Het is cruciaal voor iedereen met schulden, maar ook voor (schuldenvrije) bezitters van aandelen en vastgoed. Want zodra geld lenen fors duurder wordt, krijgen aandelenkoersen en vierkantemeterprijzen een tik.
Het vraagstuk is ingewikkeld, omdat vrijwel alle raderen in de economie een rol spelen. Onder alle zaken die op korte termijn de rente beïnvloeden, beweegt demografie als een soort tektonische plaat: hard gaat het niet, maar de effecten kunnen groot zijn.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?