Imams loyaal aan Nederland of Turkije? Diyanet wil niets zeggen

De spanning liep donderdag opnieuw op tijdens de verhoren in het onderzoek naar ongewenste buitenlandse beïnvloeding van Nederlandse moskeeën. Secretaris Murat Türkmen van Diyanet wilde geen antwoord geven op de vraag of Turkse imams loyaal moeten zijn aan Nederland of aan Turkije.

Wat zei Diyanet-voorman Türkmen?

De laatste dag van de mini-enquête stond in het teken van Diyanet, de stichting van het Turkse ministerie voor Godsdienstzaken die 140 Turkse moskeeën in Nederland beheert en ook wel bekendstaat als ‘de lange arm van Turkije’. Secretaris Murat Türkmen werd onder meer bevraagd over het doorspelen van namen van vermeende ‘Gülenisten’ aan de regering in Ankara.

In 2016 publiceerde het Turkse staatspersbureau Anadolu een lijst met Nederlandse organisaties die de geestelijke Fethullah Gülen, de aartsrivaal van president Recep Tayyip Erdogan die in ballingschap in de Verenigde Staten verblijft. Gülen wordt er door Erdogan en consorten van beschuldigd de zogenoemde couppoging in juli 2016 te hebben georkestreerd. Sindsdien worden vermeende ‘Gülenisten’ in Turkije vervolgd en ook in het buitenland geïntimideerd door Erdogan-aanhangers. Dat ‘kan gewoon niet’, zei Türkmen donderdagmiddag in de Tweede Kamer. De commissie stelde Diyanet-secretaris ook de vraag of Turkse imams volgens hem loyaal moeten zijn aan Nederland of aan Turkije, maar daarop wilde hij geen antwoord geven.

Eerder op de dag werd de hoogleraar Turkse talen en culturen Erik-Jan Zürcher (Universiteit Leiden) verhoord over de invloed van Diyanet op de Turkse gemeenschap in Nederland. Van religieuze radicalisering is volgens hem geen sprake, maar wel van antiwesterse propaganda: ‘De boodschap is: je leeft in een vijandig land,’ zei Zürcher. ‘Je leeft in een land dat Turkije slecht gezind is.’ De hoogleraar schat in dat ongeveer 70 procent van de Turken in Nederland daar vatbaar voor is.

Toch denkt Zürcher niet dat Diyanet in Nederland zou moeten worden verboden, onder meer omdat er ‘geen draagvlak’ zou bestaan voor Nederlandse imams in de Turks-Nederlandse gemeenschap. ‘Het probleem is: waar vervang je de mensen dan door?’

Op dezelfde dag melden Turkse media dat de Franse regering bezig is de invloed van Diyanet aan banden te leggen. De website Daily Sabah bericht vanuit Ankara dat de bankrekeningen van Diyanet in de steden Parijs en Bordeaux zijn bevroren. Persbureau Reuters meldde woensdag al dat president Emmanuel Macron de komst van nieuwe buitenlandse imams naar Frankrijk, uit voormalige Franse koloniën als Marokko en Algerije, maar ook uit Turkije, wil tegenhouden.

Hoe verliep verhoor imam Suhayb Salam woensdag?

Op zijn zachtst gezegd stroef. In plaats van het beantwoorden van vragen van de commissie wilde de imam van de alFitrah-moskee vooral zijn eigen verhaal doen.

‘Wij moslims zijn een volwaardig onderdeel van deze samenleving en bepalen mede ook de normen en waarden. Of het u bevalt of niet,’ zei Salam.

‘De prachtige islam is de innerlijke en uiterlijke overgave aan de gehoorzaamheid van Allah,’ ging hij verder. ‘Waarbij men geen deelgenoot toekent aan deze geweldige god. Met als drie bronnen, het boek van Allah, de manier van de laatste profeet, vrede zij met hem. En de uitleg van zijn metgezellen. De wet waarborgt dit. De islam, of u dat nu wil of niet, is ook een westerse godsdienst en cultuur. Echter, wanneer de moslim geen kuddegedrag vertoont en zijn godsdienst vredelievend wenst te belijden, zonder ongewenste invloed of onderdrukking van de staat, en hij wil participeren met behoud van zijn eigen identiteit, wordt deze moslim als een gevaar beschouwd, dat bestreden moet worden. (…) Gelukkig zijn de meeste Nederlanders open-minded en beseffen dat we ons bevinden in een veranderde samenleving waarin we elkaars vrijheden respecteren.’

‘Wie is hier nu daadwerkelijk degene die ongewenste invloed tracht uit te oefenen? Beste dames en heren, houdt uzelf een spiegel voor. (…) Een aantal politici hebben een heropvoeding nodig.’

https://twitter.com/KimBoon94/status/1230396823161974784

Was er sprake van meineed?

Salam loog mogelijk toen hij onder ede stond. De ondervragingscommissie beraadt zich na bestudering van zijn antwoorden op stappen tegen de imam.

‘We bestuderen zorgvuldig de antwoorden die de heer Salam onder ede heeft gegeven,’ liet de commissie woensdag weten in een statement. Ook uitlatingen die Salam eerder al bij de rechter onder ede deed liggen onder een vergrootglas.

Commissievoorzitter en CDA-Kamerlid Michel Rog botste hard met Salam. De imam beweerde dat hij geen stukken over de financiën van de moskeeorganisatie heeft, maar volgens Rog beschikt Salam daar wel degelijk over. Dat zou betekenen dat de imam meineed pleegde door daarover te liegen. Salam ontkende ook dat zijn stichting een bankrekening heeft, wat volgens Rog wel het geval is.

De stemming werd al voor aanvang gezet, toen Salam weigerde te staan bij het afleggen van de eed. Hij weigerde ja of nee te zeggen op de vraag of hij islamitische huwelijken heeft afgesloten. Ook op de vraag of hij moslims doceert niet mee te doen aan Nederlandse feestdagen en hen aanraadt niet-gelovigen niet aan te kijken, kwam geen simpel ja of nee.

Hoe reageren politici?

‘We moeten de haat stoppen, islamitische uitingen verbieden, remigratie bevorderen en onze grenzen sluiten voor nog meer islam,’ twitterde Geert Wilders donderdag.

Het Haagse gemeenteraadslid Arnoud van Doorn noemde het onderzoek donderdag ‘een poppenkast’. Volgens hem staat de uitkomst al vast en is het onderzoek bedoeld om draagvlak te creëren om nieuwe anti-moslimwetten door te voeren.