Afshin Ellian: Waarom legendarische Henry Kissinger ongelijk heeft over realpolitik

Henry Kissinger mag iemand van indrukwekkende statuur zijn, toch heeft hij ongelijk als hij zegt dat het Westen realpolitik moet bedrijven, stelt Afshin Ellian.

Henry Kissinger is een levend monument. Hij is al een eeuw en wordt alom gerespecteerd. Weinig politici verwierven na hun politieke carrière een dergelijke intellectuele status. Hoe gezagvol de Amerikaanse oud-minister van Buitenlandse Zaken onder de presidenten Richard Nixon en Gerald Ford is, blijkt deze week ook weer in een interview in EW.

Daarin vergelijkt hij onze tijd met die in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog. In zijn ogen zitten we in een klassieke situatie waarin niet één van de grootmachten concessies kan of wil doen. Daarmee ben ik het niet eens.

De periode voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog was een niet-ideologisch tijdperk. Het was eigenlijk een voortzetting van de negentiende eeuw, de eeuw van geopolitiek eigenbelang. Realpolitik dat geen morele of ideologische uitgangspunten kende, voerde de boventoon. Begrippen als menselijkheid en menselijke waardigheid? Interessant voor filosofiecolleges.

Politici hadden in het algemeen geen interesse voor begrippen als deze. Ze dachten: wat in mijn belang is, is goed en verantwoord. Dit gebrek aan fundamentele beginselen bracht chaos voort. De Eerste Wereldoorlog was een geheel irrationele oorlog die niets goeds voortbracht. De Sovjet-Unie was een giftige vrucht van deze oorlog, net als het fascisme en nationaal-socialisme.

China en Rusland laten islamisten te veel hun gang gaan

Als Kissinger gelijk heeft, dan zullen uit ons tijdvak – dat volgens hem dus wél lijkt op de periode voor de Eerste Wereldoorlog – nieuwe politieke ideologieën of krachten voortkomen. Islamisme is de enige ideologie die momenteel over voldoende aanhang en een coherente leer beschikt. Maar de islamisten staan oog in oog met de rest van de wereld. Wel is het zo dat Rusland en China islamisten tolereren, zolang die het Westen willen beschadigen.

China heeft goede banden met het ayatollah-regime in Iran en de Taliban in Afghanistan. Als ze China met rust laten, is Peking verder niet geïnteresseerd in wat de jihadisten doen. Het regime van Vladimir Poetin heeft eveneens goede banden met Teheran, de Taliban en de Tsjetsjeense (al dan niet voormalige) jihadisten.

Beide grootmachten begaan een gruwelijke vergissing. Ze handelen volgens de regels van Kissinger, doen aan realpolitik. Maar de jihadisten haten alles wat niet aan hun religieus-ideologische normen voldoet.