Ook burger moet verantwoordelijkheid nemen voor veilige samenleving

Vele burgers beschouwen de democratie als een dienstverlenend bedrijf, schrijft Jonathan Holslag. Maar voor een veilige samenleving is ook bezieling en begeestering nodig.

Een van mijn recente columns benadrukt dat een veilige samenleving inhoudt dat iedere burger weerbaar wordt. Opvallend veel mensen waren het daar niet mee eens. ‘Je kunt toch niet verwachten dat burgers allemaal weerbaar worden,’ hield een van de critici vol. ‘Uiteindelijk moet de overheid toch gewoon haar verantwoordelijkheid nemen!’ Uiteraard moeten vooral de goedbetaalde machthebbers verder vooruitkijken en bouwen aan weerbaarheid. Toch schuilt er een groot gevaar in de veronderstelling dat zij dat alleen kunnen.

In een autoritair systeem is het eenvoudig: de baas bepaalt de marsorders en de bevolking marcheert – naar de fabrieken, de werven, of en zelfs naar het slagveld. In een democratie ligt dat anders: daar weerspiegelt het leiderschap de toestand van de samenleving.

Vandaag beschouwen vele burgers de democratie als een dienstverlenend bedrijf: we stemmen, betalen onze belastingen en de overheid voert uit. Zolang er scheiding der machten bestaat en eigenbelang regeert in het stemhokje, is het in orde. Maar die mechanische democratie is een gebrekkige democratie. De bezieling en begeestering van de democratie is even belangrijk: het moreel besef van burgers, hun verantwoordelijkheidszin, hun trots.

Gebrek aan politieke ambitie

Goed, niet iedereen voelt zich vandaag even goed vertegenwoordigd , maar feit is dat een groot deel van de bevolking blijft kiezen voor een opportunistische status-quo, aan partijen die rond de problemen heen dansen, doen alsof ze hervormen of de verantwoordelijkheid voor de problemen aan anderen toeschrijven. Zelden benadrukken zij wat hun stemmers zelf kunnen doen. Dat als je uitbuitende multinationals wil stoppen, je er zelf niet moet gaan kopen. Dat als je je cultuur overeind wil houden, het misschien wat meer Mulisch of Maeterlinck mag zijn en wat minder de nietszeggende wereld van Instagram. Dat als je je stad veiliger wil maken, je er tijd zult moeten doorbrengen.