Bij het overleg in Brussel om Europese oplossingen te vinden voor de politieke migratie- en asielproblemen klonken zondag veel mooie woorden, maar beslissingen bleven uit. En die zijn nu juist zo hard nodig.
De zestien aanwezige EU-regeringsleiders werden het erover eens dat lidstaten onderling of in groepjes gaan proberen aankomstlanden als Italië te ontlasten en het gereis van asielzoekers door Europa tegen te gaan. Ook premier Mark Rutte (VVD) was bij de top aanwezig.
Maar harde maatregelen werden niet genomen. Wel was er ‘veel goede wil om vooruit te komen,’ zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel. ‘We zijn het er allemaal over eens dat we de illegale migratie willen terugdringen, onze grenzen willen beschermen en we allemaal verantwoordelijk zijn voor alle onderwerpen.’
Lees ook deze column van René van Rijckevorsel: Drastische ingrepen zijn nodig in immigratiecrisis
‘Er liggen nog enorme vraagstukken’
Volgens Merkel was er overeenstemming om meer deals met Afrikaanse landen te sluiten om te zorgen dat minder mensen de oversteek naar Europa maken. Ook de regeringsleiders van Spanje, Malta en België spraken zich hoopvol uit in aanloop naar de echte EU-top van donderdag. De Italiaanse premier Giuseppe Conte toonde zich ‘beslist tevreden’.
Premier Rutte was een ‘heel klein beetje positiever’ dan vooraf. ‘Er liggen nog enorme vraagstukken, onder meer in Italië. Niet alle irritaties zijn weggewerkt, maar het feit dat we de bijeenkomst hadden, zorgt ervoor dat we donderdag niet bij nul of min vijf beginnen. Je kunt allerlei bilaterale of trilaterale afspraken maken, maar ik zou nog wel willen proberen of het wel lukt met zijn allen, eerlijk gezegd.’
Rutte wil vooral inzetten op afspraken met landen in Afrika, waarbij ‘koppeltjes’ EU-landen het voortouw moeten nemen. Een voorbeeld is de Turkijedeal, die kwam tot stand doordat hij en Merkel samen besloten op te trekken. Over plannen om opvangcentra in de Europese Unie op te tuigen, is hij niet enthousiast. ‘Bij kampen in Europa houd je aanzuigende werking.’
Regering Merkel balanceert op randje afgrond
Mede door de afwezigheid van ‘asielweigerende’ landen als Polen en Hongarije waren de verwachtingen vooraf niet hooggespannen. Donderdag komen wel alle EU-leiders bij elkaar. De uitkomst van deze top is vooral van groot belang voor Merkel.
Merkel staat in haar eigen land onder grote druk om voor het einde van de maand met een Europees migratiebeleid voor de dag te komen om daarmee de migrantenstroom te beheersen. De conservatieve, Beierse vleugel van de Duitse christen-democraten heeft gedreigd met een breuk met Merkel en dus met een regeringscrisis over het migratiebeleid. Als Europa niet snel met een gezamenlijke aanpak komt, zou Duitsland in juli moeten beginnen zelf migranten aan de Oostenrijkse grens weg te sturen. Merkel wil dat absoluut niet en ijvert voor een Europese aanpak.
In de aanloop naar de asieltop liepen de gemoederen hoog op. Rome weigerde vrijdag een schip dat migranten had opgepikt van zee de toegang tot Italiaanse havens. Toen de Franse president Emmanuel Macron dat bekritiseerde, noemde de Italiaanse vicepremier Luigi di Maio hem ‘Italië’s volksvijand nummer 1′.
Italië begonnen boten terug te sturen
Zondag greep Italië opnieuw in en stuurde boten met ongeveer duizend migranten aan boord rechtsomkeert naar Libië. Het verbood de Spaanse hulporganisatie Proactiva Open Arms, dat met een schip in de buurt was, een reddingsoperatie uit te voeren. In plaats daarvan moest de Libische kustwacht de mensen oppikken en terugbrengen.
De Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini bedankte de Libische autoriteiten zondagavond voor het ‘redden’ van de 820 migranten en voor het voorkomen van onrechtmatige daden door particuliere hulporganisaties. Salvini noemde de ngo’s ‘gulzige’ clubs.