Vooralsnog regeert de ratio in Peking en reageren de Chinezen verstandig op de Amerikaanse gunboat diplomacy in de Zuid-Chinese Zee. Maar de belangen zijn groot en patriottisme kan een conflict snel doen escaleren.
Afgelopen dinsdag stuurde de Amerikaanse marine de USS Lassen naar het Subi-rif in de Zuid-Chinese Zee. Hier ligt een van zeven nieuwe eilanden die dit jaar door China met behulp van zandsuppletie zijn gecreëerd.
De missie van de Lassen was met de nodige spanning omgeven, want voor het eerst zou een Amerikaanse oorlogsbodem door een stuk zee varen waarvan China vindt dat het tot zijn territoriale wateren behoort.
De boodschap was dan ook dat de Verenigde Staten de Chinese claim op het gebied niet accepteren: dit is open zee, knappe jongen die ons tegenhoudt.
De komst van het geleidewapenfregat was voor de Chinezen geen verrassing. Verstandig genoeg kondigden de Amerikanen hun komst twee weken geleden al aan. En een week geleden nogmaals, twee dagen geleden nog een keer en voor alle zekerheid een dag tevoren weer.
Omstreden gebied
De Chinese marine had twee schepen klaarliggen, de Lanzhou en de Taizhou, die de Amerikanen opriepen om te keren en de Lassen op afstand volgden, totdat het Amerikaanse schip het omstreden gebied weer verliet.
Door die vooraankondigingen had de Chinese legerleiding alle tijd om na te denken hoe te reageren en daarover met het politieke centrum in Zhongnanhai te overleggen.
Diezelfde avond ontbood het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken Max Baucus, de Amerikaanse ambassadeur in Peking, betreffende de ‘extreem onverantwoordelijke’ actie van de Lassen. China keurt de schending van zijn soevereiniteit af en roept de Verenigde Staten op af te zien van verdere provocaties.
Gunboat diplomacy
Vooralsnog kunnen we concluderen dat het verstand regeert en de Chinezen langs diplomatieke weg reageren op de Amerikaanse gunboat diplomacy.
Waar gaat het ook al weer over? De Zuid-Chinese Zee ligt bezaaid met rotspunten, zandbanken en riffen. In de loop van de geschiedenis zijn ze in verschillende handen geweest. Lange tijd keek niemand er naar om.
Maar sinds een paar jaar is de inzet verhoogd. Hier lopen de belangrijkste handelsroutes over zee. Hier wordt een groot deel van alle vis voor de Zuidoost-Aziatische markten gevangen. Hier zit waarschijnlijk veel olie en gas in de zeebodem.
Wie de eilandjes bezit, maakt aanspraak op de zee eromheen. Het is niet toevallig dat de zeven eilandjes die China opspoot niet vlak voor de Chinese kust liggen, maar midden in de Zuid-Chinese Zee.
Piketpaaltjes
Dit gebied vormt een breuklijn van veranderende verhoudingen in de wereld. China is een wereldmacht in wording, omsloten door Amerikaanse bondgenoten. Als ergens een plek is waar die twee invloedssferen botsen, is het hier. China probeert nieuwe piketpaaltjes te slaan; de Amerikanen proberen hun dominantie te behouden.
Lange tijd was sprake van een status quo in het gebied. Daarin is afgelopen jaar verandering gekomen doordat China in omstreden gebied kunstmatige eilanden heeft gecreëerd. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat andere landen met claims in het gebied dat eerder ook deden.
Maar de schaal en snelheid waarmee de Chinezen dat doen, leidt tot onrust in de regio. Ook verricht China er proefboringen naar olie en gas.
Toorn van Peking
China’s aanspraken zijn dan misschien niet nieuw, maar het Chinese vasteland was tot nu toe ver weg. Op de nieuwe eilandjes worden havens en landingsbanen aangelegd. Dat stelt het Volksbevrijdingsleger in staat het gebied te controleren.
In de hoofdsteden van de Filipijnen, Vietnam, Maleisië, Indonesië, Brunei en Taiwan leidt dat tot grote zorgen. Zij kunnen zich de toorn van Peking niet veroorloven – economisch niet, en militair al helemaal niet.
De Verenigde Staten waren het aan hun bondgenoten verplicht daar iets tegenover te stellen. Dat was de missie van de Lassen. Het Pentagon heeft aangekondigd dat het de komende tijd vaker freedom of navigation-missies rond de Chinese eilanden zal uitvoeren.
Patriottisme
Geopolitiek gezien is het allemaal prima verklaarbaar. Maar het is wel zaak dat iedereen het hoofd koel houdt. Hoe meer militaire schepen en vliegtuigen rond elkaar cirkelen, hoe groter de kans op ongewilde ongelukken.
De rede dicteert dat niemand oorlog wil, want die zal alleen maar verliezers kennen. Maar het gaat hier niet alleen om rede, maar ook om emoties zoals nationalisme en patriottisme. Je moet er niet aan denken dat die emoties op enig moment de overhand krijgen.