Een misverstand tussen staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Ben Knapen (CDA) en vicepremier Maxime Verhagen (CDA) over bezuinigingen op Ontwikkelingssamenwerking luidde in 2012 de val van kabinet-Rutte I in. Omdat Knapen niet akkoord ging met de bezuiniging, trok Geert Wilders de stekker eruit.
Dat blijkt uit een reconstructie die de Volkskrant maakte op basis van getuigenissen van elf betrokkenen.
De reconstructie geeft antwoord op de vraag waarom Wilders opeens de stekker uit een kabinet trok waar hij als gedoger met 24 zetels veel invloed op had.
Verzet van Knapen
Staatssecretaris Knapen speelt in het verhaal een opmerkelijke hoofdrol. Knapen was verantwoordelijk voor Ontwikkelingssamenwerking dat toen nog onder Buitenlandse Zaken viel.
Begin 2012 vraagt Verhagen aan Knapen of hij kan uitrekenen hoeveel er van het budget van Ontwikkelingssamenwerking kan worden afgesnoept. ‘Als we echt willen, kan er nog 2 miljard van af,’ zei de voormalige hoofdredacteur van NRC Handelsblad op gezag van zijn ambtenaren.
Catshuis
Maar Knapen wist niet dat de vraag van Verhagen inzet was bij de onderhandelingen in het Catshuis. Wilders zou nieuwe miljardenbezuinigingen goedkeuren in ruil voor een flinke hap uit het budget voor Ontwikkelingssamenwerking waar hij goede sier mee kon maken bij zijn achterban.
Als Knapen te horen krijgt dat hij inderdaad 1 à 1,5 miljard moet bezuinigen, weigert hij iedere medewerking. ‘Prima Maxime, maar je begrijpt dan wel dat ik aftreed,’ zou Knapen toen hebben gezegd.
Bemoeial Wilders
En Knapen heeft daarmee de steun van partijgenoten die het gedrag van Wilders zat zijn omdat die zich overal mee bemoeit. Naast de gedoogterreinen immigratie, veiligheid, ouderenzorg en financiën bemoeide Wilders zich ook met andere beleidsterreinen, waaronder Buitenlandse Zaken. Minister Gerd Leers voelde zich constant door Wilders onder druk gezet, zo blijkt uit zijn dagboek.
Verhagen wil geen breuk binnen het CDA veroorzaken die er met het opstappen van Knapen zou worden gecreëerd en weigert tegenover Wilders de bezuiniging op Ontwikkelingssamenwerking. De PVV-leider was daar zo boos over dat hij op het laatste moment het Catshuis verliet. De val van kabinet-Rutte I werd daarmee een feit.