De politiek en milieulobby hebben hun pijlen gericht op Tata Steel, dat extreem vervuilend zou zijn en dus publiekelijk door het stof moet. Philip van Tijn, die het voormalige industriële kroonjuweel graag ‘Hoogovens’ blijft noemen, plaatst kanttekeningen bij dat negatieve sentiment.
Tata Steel heeft zijn toekomstplannen gewijzigd. Het gaat sneller over op groene waterstof en slaat de mogelijke tussenoplossingen over. Goed voor het klimaat, het milieu en de omgeving, hoorde ik de topman van Tata op de tv zeggen. Of het ook goed is voor Tata, bleef in het ongewisse, want zo’n futiliteit speelt vandaag de dag geen rol van betekenis meer, zelfs niet voor de murw geslagen topman.
Ooit was Tata een van de industriële kroonjuwelen van ons land
Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks een blog over de actualiteit.
Ooit was Tata Steel een van de industriële kroonjuwelen van ons land. Met natuurlijk Philips (voordat de elektronicareus alles de deur uitdeed, behalve de riskante medische apparatuur), Akzo (voordat topman Hans Wijers daar een verffabriek van maakte) en Fokker. Er kwam een enkel nieuw kroonjuweel voor terug, zoals de VDL Groep van de familie Van der Leegte, die nog niet zo lang geleden meedong naar een Nederlandse mega-order voor elektrische bussen, maar die order werd China gegund. Dat scheelde 5 of misschien wel 10 euro per bus – de Chinese werkgevers laten hun arbeiders wat meer uren maken dan die van VDL en geven ze per uur ook wat minder loon (eenvijfde van hun Nederlandse collega’s). En er is wat meer CO2-uitstoot natuurlijk.
Ooit was Tata Steel dus een stuk nationale trots. Een prachtig bedrijf aan de Noordzee, ongeveer de meest sociale werkgever van Nederland met directies en commissarissen die niet waren aangetast door kapsones en/of mega-salarissen. En de productie was, voor zover mogelijk, relatief schoon, veel schoner dan vrijwel alle staalbedrijven ter wereld. O ja, klein detail: het bedrijf heette toen nog Hoogovens, was onafhankelijk en op de Amsterdamse beurs een van de zogeheten hoofdfondsen.
Nederland heeft niets met restanten ‘maakindustrie’
Maar, als gezegd, de ‘maakindustrie’ kwam op de tweede rang terecht. En terwijl we ons voor KLM het vuur uit de sloffen liepen en lopen (garanties, aandelen bijgekocht, Wopke Hoekstra laten onderhandelen in zijn aan het INSEAD geleerde Frans), zelfs na de ‘fusie’ met Air France, lieten we Hoogovens aan zijn lot over. En lieten we het ‘fuseren’ met het wereldconcern Tata uit India, dat Hoogovens als wingewest beschouwt. Weinig landen zouden zo hun basisindustrie (laten) verkwanselen.
Lees ook dit commentaar van Joris Heijn: Stop met discussie over sluiten van Tata Steel IJmuiden
Recent viel mijn oog op een overlijdensadvertentie voor een
oud-medewerker van Hoogovens, ondertekend door ‘Hans van den Berg, Site Directeur IJmuiden’. Bij zo’n omschrijving denk je aan een filiaalhouder en niet aan de hoogste baas van een bedrijf met 9.000 medewerkers.
Hans van den Berg was, toen een paar weken geleden de zaak losbarstte, bij Nieuwsuur. Hoewel Mariëlle Tweebeeke haar scherpste tong had thuisgelaten, zat hij, baas van het spul in IJmuiden en gepromoveerd natuurkundige (en voor zover te beoordelen valt een ‘mensenmens’), er bij als een geslagen hond. Hij gaf de interviewer in alles gelijk, kon de boze mensen heel goed begrijpen en ja, zijn bedrijf had eerder drastischer moeten ingrijpen.
Lees verder onder de tweet
Omwonenden van Tata worden vaker ziek. Is er toekomst voor het staalbedrijf in IJmuiden? “We hebben ons altijd gericht op het voldoen aan vergunningen, daarnaast nemen we bovenwettelijke maatregelen”, zegt Hans van den Berg, directievoorzitter van Tata Steel Nederland. #Nieuwsuur pic.twitter.com/WrgWRKPO8d
— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) September 2, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Van den Berg en zijn bedrijf liggen aan alle kanten onder vuur: de Indiase eigenaar zuigt het bedrijf leeg, de politiek heeft een prachtige zondebok ontdekt, de bevolking van Kennemerland klaagt ineens steen en been – vooral de inwoners die daar vrij recent zijn komen wonen, toen de geluids- en stankoverlast er overigens al lang en breed was, zelfs in sterkere mate dan nu.
Concentratie fijnstof in IJmond even groot als in Amsterdam
Want Van den Berg kan nog zo deemoedig zijn (ik hóór al die adviseurs hem als mantra de scheurkalenderwijsheid toeroepen: ‘Als je geschoren wordt, moet je stilzitten!’), maar Tata Nederland heeft in de afgelopen jaren al veel gedaan en is bezig met de uitvoering van plannen voor de komende twintig jaar om de uitstoot van CO2, stikstof en fijnstof drastisch te verminderen. Een leuk weetje: de concentratie van fijnstof in de IJmond is gelijk aan die van Amsterdam, de stad waar GroenLinks heerst. Maar, heel gek, daarover lees je niet zo veel.
Lees de coolumn van Simon Rozendaal: ‘Help, kanker uit de schoorsteen van Tata Steel!’
Er komt nog iets bij. Simon Rozendaal wijst er in zijn recente analyse in EW (25 september) op, dat de nuanceringen in het RIVM-rapport – waarmee het allemaal begon – in de paniekerige verhalen, commentaren en discussies zijn ‘vergeten’ (dat is mijn kwalificatie). Eén aansprekend voorbeeld. In de regio Rijnmond is 6 procentpunt meer kanker dan elders in Nederland (dus niet zesmaal zoveel, zoals ook te lezen viel) en het officiële RIVM constateert dat dit ‘wellicht’ te maken heeft met de ‘luchtvervuiling van 20 tot 40 jaar geleden’. Tja, en het is niet zo gemakkelijk om dingen met terugwerkende kracht te veranderen.
Hoogovens moet uitleggen waarom iets niet in 24 uur totaal anders kan
Het is allemaal zo klaar als een klontje. Een groot bedrijf als Hoogovens (zo blijf ik het noemen) maakt plannen voor de lange termijn. De koers kan wel worden verlegd maar net als bij de mammoettanker duurt het even voordat dit effect sorteert. Maar de publieke opinie (dus ook de media), de actiegroepen en de politiek leven bij de dag. Als zij vandaag iets anders beweren of besluiten dan gisteren, geen probleem. ‘De politiek’ kan vandaag iets bepalen dat haaks staat op een besluit van gisteren. Dat hebben de Algemene Beschouwingen ten overvloede weer bewezen.
En dan heeft Hoogovens ook nog de pech dat in de Tweede Kamer eigenlijk bijna niemand meer zit die van materie als deze iets begrijpt, want daarvoor zijn de bestuurskundigen, politicologen, filosofen en economen niet opgeleid. Groene waterstof, CO2 afvangen en klimaattransitie zijn voor vrijwel alle politici, journalisten en actievoerders abstracte begrippen. Dat groene waterstof niet vóór 2030 operationeel is, wat zou dat? Het gaat om symbolen!
Lees dit interview met oud-topman Theo Henrar van Tata Steel in IJmuiden: Ruttes klimaatijver stuit op onbegrip in buitenland
Hoogovens op zijn beurt moet geduldig uitleggen hoe de vork in de steel zit, dat al jaren hard wordt gewerkt aan schoner, groener, mooier. Dat het verdwijnen van het bedrijf zou betekenen dat, als Hoogovens ophoudt te bestaan, datzelfde staal elders wordt geproduceerd met veel meer kwalijke gevolgen voor de aarde, dat de werkgelegenheid van 20.000 mensen (inclusief toeleveranciers) – dus brood op de plank voor 20.000 gezinnen – in het geding is, dat voor een fractie van al die miljarden die in coronatijd uit Wopkes zakken zijn gevlogen een infrastructuur kan worden gecreëerd die voor Tata net zo nodig is als Schiphol voor KLM, dat de miljarden voor vergroening in Brussel klaar liggen. Dat overigens een gigantisch tekort aan (groene!) elektriciteit dreigt tot 2030 en verder, is weer een ander verhaal.
Eenvoudig, nietwaar. Maar in een land waar het gaat om de ‘dienstenindustrie’, waar consultant en coach langzamerhand de belangrijkste beroepen zijn, waar de zwaar gesubsidieerde ngo’s zijn ‘vergeten’ dat hun subsidie eerst in de IJmond of Rijnmond moet worden verdiend, is dat geen eenvoudige opdracht.