De dood ligt in de Amerikaanse politiek altijd op de loer

Joe en Jill Biden nemen afscheid van Ruth Bader Ginsburg. Foto: ANP

De 78-jarige president Joe Biden is slechts een van de senioren op leeftijd in de Amerikaanse politiek. In de Senaat zitten nog tal van andere gerontocraten. Voor de Democraten is het te hopen dat Biden en zijn collega-ouderen lang genoeg in leven blijven om Bidens politieke ambities ten uitvoer te brengen, schrijft Victor Pak.

Victor Pak (1995) is redacteur bij EW. Wekelijks op zaterdag
blogt hij over wat er speelt in
de Amerikaanse politiek.

William Henry Harrison was de eerste die als president van de Verenigde Staten kwam te overlijden. Tijdens zijn ellenlange inaugurele rede – de langste ooit – op een koude dag begin maart 1841 liep hij een verkoudheid op. Een maand later stierf Harrison (68) aan een longontsteking en verdween hij in de geschiedenisboeken als de kortst zittende president ooit.

Sterven in het Witte Huis

In totaal stierven acht Amerikaanse presidenten in functie. Harrison is samen met Zachary Taylor (65) de enige president die stierf in het Witte Huis. Voor First Ladies is een verblijf in het Witte Huis dodelijker: van de echtgenotes van de president stierven er drie in de ambtswoning.

De Democraten hopen uiteraard dat Joe Biden zich niet onverhoopt bij die acht overleden presidenten zal voegen. De president is met zijn 78 jaar de oudste president ooit die het ambt bekleedt. Als Bidens termijn in januari 2025 eindigt, is hij 82. Bovendien sluit Biden beslist niet uit dat hij doorgaat. Afgelopen maart zei hij een tweede termijn te ambiëren.

Kamala Harris staat klaar

Toch zou een eventueel overlijden van Biden geen ramp betekenen voor de Democraten. Zijn vicepresident Kamala Harris (56) kan hem direct opvolgen. Het verscheiden van een Democratische Senator zou de Democraten momenteel slechter uitkomen.

Met een gelijk speelveld in de Senaat van vijftig Democraten tegenover vijftig Republikeinen moet vicepresident Harris geregeld de doorslaggevende stem uitbrengen, bijvoorbeeld bij benoemingen van rechters, kabinetsleden en begrotingswetten. Voor andere zaken is een meerderheid van zestig stemmen nodig.

Als er een Democratische Senator overlijdt, verliezen de Democraten op z’n minst tijdelijk de meerderheid in de Senaat en kan Biden veel van zijn ambities op zijn buik schrijven, zoals de omgerekend 2.000 miljard euro grote investering in de Amerikaanse infrastructuur.

Senatoren zijn kostbaar en kwetsbaar

De opvolging van een Senator is niet zomaar even geregeld. De gouverneur van de staat waaruit de Senator afkomstig is, heeft het recht om een opvolger te benoemen. Die neemt de zetel in tot een speciale verkiezing is georganiseerd.

Het overkwam president Barack Obama in 2009 toen Senator Ted Kennedy stierf in het harnas. Het kostte de Democraten hun kostbare zestigste zetel in de Senaat en dwong Obama om veel meer compromissen te sluiten met de Republikeinen dan gewenst. Want er werd weliswaar een tijdelijke opvolger van Kennedy benoemd, maar deze Democraat verloor de speciale verkiezing van een Republikein.

Voor de Democraten gaat het spannend worden of ze tot de tussentijdse verkiezingen van 2022  gevrijwaard blijven van dergelijk onheil. Sinds 2000 stierven acht Senatoren. Momenteel zijn drie Democratische Senatoren ouder dan Biden: Bernie Sanders is 79 en kreeg vorig jaar al een hartaanval, Patrick Leahy is 81 en Dianne Feinstein zelfs 87.

Vooral Leahy en Sanders vormen een risico voor de Democratische meerderheid. Beiden vertegenwoordigen de staat Vermont, waar een Republikeinse gouverneur de dienst uitmaakt. Die beloofde geen Republikein in hun plaats te zullen benoemen, mocht het noodlot een van hen treffen, maar hij is daartoe niet verplicht. Voor Biden en zijn collega-senioren is het dus zaak om in leven te blijven.