Het wordt een lange, hete winter vol discussie over het coronavaccin

Eindelijk is er een coronavaccin in zicht, maar eerst wacht Nederland een lange, hete winter vol discussie over dat vaccin, schrijft Philip van Tijn. In de kern heeft een vaccin twee doelen: de gevaccineerde zelf én de samenleving beschermen. Mag/moet je iemand die is gevaccineerd dan anders behandelen dan iemand die dat niet is?

Zoals zo vaak is de oorsprong van wijsheid te vinden bij de klassieken. Het Latijnse quid pro quo betekent letterlijk ‘iets voor iets’, maar dat is lelijk Nederlands. Vrij vertaald heet het ‘Voor wat hoort wat’. Maar nog Hollandser is: ‘Voor niets gaat de zon op’, want in dat beeld zitten natuurlijk de genen van ons koopmanschap.

Het dagelijks leven zit vol met dit uitgangspunt. Ik denk dat ieder van ons een groot aantal keren per dag een variant ervan tegenkomt. Het begint er al mee dat je voor een kaartje in de tram moet betalen, net als voor een brood bij de bakker. Sterker, als iets gratis is (of lijkt), is gezond wantrouwen op zijn plaats.

‘Voor niets gaat de zon op’ bestaat in vele gedaanten

Het speelt niet alleen bij de bakker, maar ook op het hoogste niveau. Jaren aan handjeklap gingen eraan vooraf opdat premier Mark Rutte (VVD) en minister voor Buitenlandse Handel Sigrid Kaag (D66) in 2018 ieder één dag de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties mochten voorzitten. Wat we voor dat eenjarige lidmaatschap van de Veiligheidsraad hebben moeten doen of laten, zal ooit een historicus onthullen.

Nog maar kort geleden schreeuwden de Zuid-Europese lidstaten van de Europese Unie moord en brand toen vooral Nederland en Scandinavische landen voorwaarden stelden aan de besteding van de 750 miljard euro uit het coronasteunpakket. (Dat die voorwaarden minder hard zijn dan Rutte destijds voorspiegelde, daarover hebben we het een andere keer, voor het Zuid-Europese gehuil was het al genoeg.)

Recenter zijn het de Oost-Europese landen, Hongarije en Polen in het bijzonder, die moord en brand schreeuwen omdat aan de steunmiljarden de ‘rechtsstatelijkheid’ van de ontvangende landen wordt gekoppeld. ‘Europa’ heeft namelijk (her)ontdekt dat ze niet alleen een pinautomaat, maar ook een ‘waardengemeenschap’ is.

Deze dagen beleven we een andere variant van quid pro quo. Nee, ik bedoel nu even niet de gevolgen van het quid pro quo uit 1917 toen het confessionele bijzonder onderwijs werd verankerd in ruil voor het algemeen kiesrecht (voor mannen, welteverstaan).

De discussie is pas begonnen

Ik bedoel de ontluikende discussie over de vraag in hoeverre vaccinatie (tegen Het Virus) aantrekkelijk kan worden gemaakt. Let wel: een verplichting zit er sowieso niet in, want dan stuiten we op de ‘onaantastbaarheid van het lichaam’ (artikel 11 van de Grondwet). Maar als premier Rutte in de Tweede Kamer zegt: ‘Het kabinet gaat die mogelijkheid diep doordenken’, dan weet je al bijna hoe laat het is – er volgt een hooglopend debat waarin sprake zal zijn van ongedachte politieke gelegenheidscoalities van voor- en tegenstanders en een onheldere uitkomst.