Afgelopen zaterdag was het Earth Day. Every day is Earth Day zou je zeggen, terwijl de aarde haar tigmiljardste rondje draait, maar sinds de jaren zeventig vragen Amerikaanse milieuactivisten jaarlijks op 22 april speciale aandacht voor de staat van de aarde, inmiddels nagevolgd door collega’s in bijna tweehonderd landen.
Vorig jaar werd nog het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend, maar dit jaar ging Aardedag er minder feestelijk aan toe. Getergd door de voorliefde voor ‘alternatieve feiten’ van de Amerikaanse president Donald Trump, grepen wetenschappers in honderden steden over de hele wereld de gelegenheid aan om voor zichzelf te demonstreren in een March for Science.
Lees ook – Simon Rozendaal: Wc-eend-hoogleraren willen honderden miljarden voor meer groene gekte en klimaathysterie
Het is wat ongemakkelijk: geleerden die zich gedragen als activisten.
Wetenschappelijke nuance en verdieping verhouden zich moeizaam tot simplistische spandoekteksten en stellige overtuigingen. Dat is meteen ook het probleem met de wetenschapsmars. Science is for everyone, facts are real, schreven de Nederlandse organisatoren op hun website. ‘Feiten zijn werkelijk’, het pleonasme bekt lekker, maar er moet meteen bij worden gezegd: theorieën zijn geen feiten. En dat maakt, vooral in de sociale en de geesteswetenschappen, nogal wat uit…
Een actueel voorbeeld. Sinds een jaar schittert de Harvard-politicoloog Yascha Mounk in Amerikaanse nieuwsshows en kranten met een alarmistisch verhaal: de democratie in de westerse wereld is in verval. Deze theorie, die hij in wetenschappelijke publicaties heeft onderbouwd met feiten en grafieken, sluit uiteraard perfect aan bij het onbehagen over de verkiezing van Trump, Brexit, enzovoorts – ontwikkelingen die de opgejaagde elites graag zien als voortekenen van de democratische Apocalyps. Dus blijven journalisten het Mounk-mantra van de democratische afbrokkeling maar herhalen, zoals vanmorgen nog David Brooks met een hysterisch verhaal in de Volkskrant.
Het gênante is dat het onderzoek van Mounk rammelt aan alle kanten. Politicoloog Tom van der Meer (Universiteit van Amsterdam) heeft de cijfers waarop Mounk zich baseert, en vooral de theorieën die hij daarop stoelt, allang onderuit gehaald. De democratie is niet in verval
Als het vertrouwen in feiten laag is, zijn wetenschappers zelf ook daaraan schuldig.
Activisme verhoudt zich slecht tot wetenschap, maar toch gaan ze vaak samen. Daar is ook ruimte voor. Op de universiteit onderzoeken en onderwijzen we niet alleen feiten, die feiten moeten ook worden geïnterpreteerd. Theorieën die daaruit voortkomen staan nooit vast, zelfs niet in de exacte wetenschappen, zij moeten altijd kunnen worden getoetst, verbeterd of verworpen.
[tweet_box design=”box_04″ float=”right” width=”40%”]Een open debat over wetenschap is vaak ver te zoeken, zeker op de politiek-correcte Amerikaanse campussen[/tweet_box]
Hadden de Marchers for Science dan helemaal geen punt? Ja, toch wel. De moderne mens heeft scepsis verinnerlijkt. Dat is heel mooi, en gezond in een democratie bovendien, maar misschien zijn we iets te ver doorgeschoten. Dat er ruimte is voor twijfel, voor nieuwe theorieën die de huidige corrigeren en weerleggen, wil niet zeggen dat alles wat we nu weten onjuist is. Een voortdurend, vrij en open academisch debat helpt ons uit te zoeken welke waarheden overeind blijven. Dat open debat is vaak ver te zoeken, zeker op de politiek-correcte Amerikaanse campussen. Een mooi thema voor de volgende Earth Day?