Historicus Geerten Waling reist deze zomer voor elsevier.nl door de Verenigde Staten, op zoek naar de ziel van de Amerikaanse democratie.
‘De Amerikanen hebben een wraakzuchtig temperament zoals alle serieuze en bedachtzame volken. Zij vergeten een belediging bijna nooit, maar het is niet gemakkelijk hen te beledigen en hun ressentiment ontbrandt even langzaam als het uitdooft.’ – Alexis de Tocqueville, Over de democratie in Amerika (1835-1840).
Amerika is een vreedzaam land vol geweld. Dat merkte ik weer eens in Austin, Texas, waar ik op zondag was tijdens de herdenking van een drama dat zich hier vijftig jaar geleden voltrok.
Ook van Geerten Waling: ‘Zelfs omgang met verdedigers van het Zuiden wordt afgestraft’
Op 1 augustus 1966 draaide ex-marinier Charles Whitman (25) door. Hij schreef een afscheidsbrief, stak zijn moeder en zijn vrouw dood (zodat zij niet hoefden te leven met wat hij zou gaan doen), toog naar de wapenwinkel en kocht een stevig arsenaal aan vuurwapens in. Daarna beklom hij het hoogste gebouw van de University of Texas. Vanuit de klokkentoren opende hij om 11.48 uur het vuur op nietsvermoedende passanten en wist nog eens vijftien dodelijke slachtoffers te maken en dertig mensen te verwonden – alvorens moedige agenten hem wisten uit te schakelen.
Zondag om 11.48 hielden de wijzers op de klokkentoren voor 24 uur stil.
Schietpartijen
Terwijl ik wegrijd uit Austin hoor ik op de radio over een recentere schietpartij, twee dagen geleden nog, in de stad. In een druk uitgaansgebied opende Endicott McCray het vuur op de massa, waarmee hij een vrouw doodde en meerdere mensen verwondde. De dader wist (vooralsnog) te ontkomen. De bittere ironie van zijn timing illustreert de Amerikaanse realiteit die we allemaal kennen uit het nieuws.
Nog ironischer: Texas herdacht het bloedbad gisteren niet alleen met een ceremonie – maar ook met een uitbreiding van de wapenwet. Sinds gisteren is het namelijk toegestaan een wapen te dragen op openbare universiteiten, mits uit het zicht gedragen.
Wapenwet
Het verschil tussen deze zogeheten ‘concealed-carry’ van wapens en het zichtbaar dragen van een wapen (‘open-carry’), werd me een week geleden uitgelegd door deputy sheriff Andy uit Crestwoord, Kentucky, die in zijn vrije tijd bijklust als instructeur op de lokale schietbaan. In veel staten is het toegestaan om zonder vergunning (en zelfs zonder registratie of antecedentencontrole) een wapen aan te schaffen. Dit wapen mag vaak in het openbaar gedragen worden, zolang het maar te zien is. Pas met een speciale vergunning mag (en moet) de burger het wapen onzichtbaar dragen, bijvoorbeeld in een holster onder de jas.
Het tactische voordeel hiervan, legde Andy uit, is dat je bij een geweldsdreiging niet als eerste het haasje bent omdat de dader ziet dat je een wapen draagt. Wie een verborgen wapen mag dragen, kan zelf besluiten of en wanneer hij wil ingrijpen.
Op de schietbaan
Andy’s schietbaan bezocht ik omdat ik graag wilde weten hoe dat nu voelde, dat schieten. Het leek me aanvankelijk wel leuk, zoals schietspelletjes op de computer. Met een representatieve selectie – een Glock-pistool, een MR-5 semiautomatisch wapen en een shotgun – wijdde Andy me in in de wereld van de vuurwapens. Eenmaal op de schietbaan was het snel gedaan met de pret. Ondanks de gehoorbescherming waren de knallen van de andere schutters, jonge meiden en oude dametjes die zich bekwaamden in de schietsport, oorverdovend. En mijn eigen pistool bracht me al aan het beven na het eerst schot; het zware geschut moest nog komen.
Met een heel nette score voor een beginner, maar ook met een pijnlijke schouder en een geknakt ego, strompelde ik een uurtje later van de baan. Het is verschrikkelijk, te moeten schieten. En dan heb ik nog niet eens een dier of een mens op de korrel genomen. De schietervaring maakte de obsessie van de Amerikanen met wapens – en met geweld – alleen maar onbegrijpelijker.
Het tweede amendement
De Amerikaanse wapenwetten zijn een voortvloeisel van het tweede amendement bij de Grondwet, dat burgers het recht geeft om zichzelf te wapenen. Hoewel oorspronkelijk bedoeld als verzet tegen een tirannieke overheid, is het hebben van wapens uitgegroeid tot een ideële vorm van verzet en daarnaast van zelfbescherming tegen inbrekers en andere ongewenste bezoekers op privéterrein. Alleen weet iedereen dat het vaak niet zo veilig uitwerkt als het klinkt.
Toen ‘Orlando’ zich voltrok, stelde Donald Trump dat de schade aanzienlijk minder was geweest als er gewapende burgers in de homoclub waren geweest. Hetzelfde zal hij gedacht hebben over de schietpartij in Austin van dit weekend. Maar hoe wenselijk is het nu echt dat burgers wapens dragen in een bar waar ze zich aan het bezatten zijn?
Europeanen snappen doorgaans niets van de voorliefde voor vuurwapens bij de Amerikanen. Toch werd deze week bekend dat in Duitsland het aantal aanvragen voor een wapenvergunning afgelopen maanden met 49% is gestegen – het terrorisme blijft niet zonder gevolgen. Gaan we echt de Verenigde Staten achterna?