Deze week stuurde de Amerikaanse marine de USS William P. Lawrence naar wat China Yongshu Jiao noemt en wat internationaal wordt aangeduid met de naam Fiery Cross-rif. Die naam is misleidend. Dit is namelijk geen rif meer, maar een kunstmatig eiland voorzien van een haven en een landingsbaan.
Niet geheel toevallig voer het Amerikaanse geleidewapenfregat door de zogeheten 12-mijlszone. De Verenigde Staten willen daarmee laten zien dat het China’s territoriale claim op het opgespoten eiland niet accepteert. Volgens de Amerikanen kunnen landen niet zomaar in open zee eilanden creëren en die tot hun grondgebied verklaren. China daarentegen claimt dat het rif altijd al tot de Volksrepubliek behoorde, en daarmee ook het eiland dat op die plek is opgespoten.
Escalatie
De Amerikanen sturen sinds oktober vorig jaar geregeld militaire schepen en vliegtuigen naar rotspuntjes en zandbanken in de Zuid-Chinese Zee die de afgelopen jaren door China tot eilandjes zijn getransformeerd. De Verenigde Staten noemen dat vrijheid van navigatie-oefeningen. Die naam moet duidelijk maken dat ze gebeuren in open zee, en niet in territoriale wateren. De Australiërs en Japanners doen dat trouwens ook, maar maken dat doorgaans niet wereldkundig.
China-deskundige Fred Sengers publiceert op Blogaap.nl dagelijks het belangrijkste nieuws uit en over China op politiek, economisch en cultureel gebied.
Waar de Chinezen de voorgaande keren rustig reageerden (de Chinese marine zond zelfs over de radio een vriendelijk ‘see you next time’ naar hun Amerikaanse collega’s) en zich beperkten tot diplomatiek protest, werden ditmaal marineschepen en straaljagers op het fregat afgestuurd. Een nieuwe escalatie in wat wel het gevaarlijkste kruitvat van de wereld wordt genoemd. Vooralsnog heeft niemand de vinger aan de trekker, maar de kans op onbedoelde ongelukken wordt zo wel steeds groter.
Knauw
De gevolgen van een militair conflict in deze regio zullen gigantisch zijn. Hier lopen de belangrijkste handelsstromen van de wereld. Als hier de wapens klinken komt de internationale handel grotendeels tot stilstand en zal de wereldeconomie een geweldige knauw krijgen.
Overal in de wereld waar de machtsbalans verandert, nemen de spanningen aan de randen van de invloedgebieden toe. Dat is niet anders in de Zuid-Chinese Zee. China domineert Zuidoost-Azië in economisch opzicht en gedraagt zich in toenemende mate als een regionale grootmacht die nadrukkelijk voor zijn belangen opkomt. Dat botst met andere landen in de regio en hun westerse bondgenoten.
Schrikken
Wat de situatie gevaarlijk maakt, is het onwrikbare geloof in het eigen gelijk van de betrokken partijen. Politici, generaals en wetenschappers hebben zich allemaal ingegraven langs patriottistische lijnen. Het is elke keer weer schrikken als je volwassenen over de stipjes op de kaart hoort praten. Elke nuance wordt beschouwd als een teken van zwakte die de ander de kans geeft nieuwe piketpaaltjes te slaan.
Binnenkort doet het Permanente Hof van Arbitrage in Den Haag uitspraak over een zaak die de Filipijnen aanhangig hebben gemaakt. De Filipijnse regering heeft in maart 2014 bij het VN-hof een arbitrageverzoek ingediend. Strikt genomen gaat die over de omvang en het gebruik van de exclusieve economische zone van de Filipijnen. Een juridisch handigheidje. Want in het gebied liggen ook eilandjes, riffen en zandplaten waarvan China vindt dat die tot hun territoir behoren. In feite is het arbitragehof dus gevraagd een uitspraak te doen over de vraag of door China betwist territoir tot de Filipijnen behoort.
Bibbers
De landen in de regio kijken reikhalzend uit naar de uitspraak. Als de Filipijnen gelijk krijgen, zullen waarschijnlijk ook Vietnam en Indonesië een arbitragezaak aan het hof voorleggen. Dat idee geeft de leiders in Peking de bibbers.
China heeft alvast duidelijk gemaakt dat het vindt dat het hof niet bevoegd is om over territoriale kwesties te oordelen en dat het daarom een uitspraak naast zich neer zal leggen. Dat is natuurlijk niet helemaal waar, want als de Filipijnen in het ongelijk worden gesteld, zal Peking niet schromen de uitspraak volop te gebruiken.
Wapengekletter
Hoe dan ook zal de uitspraak grote consequenties hebben. China kan formeel de uitkomst negeren; in de praktijk zal het enorme invloed hebben op de wereldwijde publieke opinie en de regionale veiligheidspolitiek.
Hopelijk leidt de uitspraak niet tot spierballenvertoon en wapengekletter, maar tot inkeer en overleg. China beroept zich erop dat het aan landzijde met twaalf van zijn veertien buurlanden middels vreedzaam overleg tot grensafspraken is gekomen. In sommige gevallen is dat niet meer dan het accepteren van de status quo.
Voor de Zuid-Chinese Zee is dat een aantrekkelijke optie. Schuif de definitieve oplossing van territoriale disputen naar de toekomst en maak praktische afspraken over scheepvaartverkeer, visserij en de gezamenlijke exploitatie van olie- en gasvoorraden. Als China zich als verantwoordelijke regionale grootmacht wil profileren, kan het eigenlijk niet anders.