Ik ben vóór een representatieve democratie en tegen referenda. Ik heb eenmaal in mijn leven een écht referendum meegemaakt, en dat zal ik nooit vergeten – al had ik destijds de stemgerechtigde leeftijd nog niet bereikt.
Ruim twee maanden na de zege van de islamitische revolutie in 1979 kondigde imam Khomeini, leider van de revolutie, een referendum aan. De onbegrijpelijke vraag luidde: ‘Islamitische republiek, ja of nee?’ Niemand wist precies wat een islamitische republiek is.
Sjah
Tegen een Franse journalist zei Khomeini dat een islamitische republiek niets anders is dan een republiek als de Franse republiek. Tegen de Iraniërs vertelde Khomeini daarentegen dat een islamitische republiek een republiek is, gebaseerd op de islam. Wat de islam precies was, werd toen niet duidelijk. De Iraniërs moesten stemmen over iets waarvan ze niet wisten wat het was.
Alles wat u moet weten over het referendum
Lees verder >
Ook vertelde niemand de bevolking wat er zou gebeuren als een meerderheid tegen de oprichting van de islamitische republiek zou stemmen. Moest de sjah van Perzië dan terugkeren, met als gevolg het einde van de revolutie? Inmiddels weten wij dat alleen Khomeini zelf, de instantie die het referendum aankondigde, de inhoud van een islamitische republiek kende. Een referendum is niet de democratische manier om een regime te vestigen of te vernietigen.
Zwitserland
Er zijn ook democratische voorbeelden van de uitwerking van referenda. De Zwitserse democratie functioneert perfect met een referendumsysteem; het regime wordt er niet mee omvergeworpen. Dus wanneer een land gewend is geraakt aan referenda, kan dat een democratische manier zijn om de wensen van het volk vast te stellen. Toch blijf ik tegen het fenomeen referendum.
Vandaag mogen wij stemmen. Het is vooral te danken aan GeenPeil, Jan Roos en Thierry Baudet dat Nederland zich vandaag mag uitspreken over het associatieverdrag met Oekraïne. Zij verdienen een warm compliment voor de manier waarop zij duizenden burgers konden overtuigen van de noodzaak van dit referendum.
Coherent verhaal
Ja-stemmers en eurofielen haatten Roos en Baudet. Dat is raar, ze hebben immers geen misdaad gepleegd, zij hebben slechts gebruikgemaakt van hun wettelijke en democratische recht. Daarmee hebben ze de burgers dichter bij de politiek gebracht. In de voorbije weken is gebleken hoe zwak en machteloos eurofielen zijn. Zij bleken niet in staat om een rustig en coherent verhaal te vertellen.
Syp Wynia: Waarom ‘ja’ bij referendum beter is dan ‘nee’
Lees verder >
Eurofiele denkers gingen zelfs zover dat ze de democratie als geheel in twijfel trokken. Ze ontdekten dat de democratie gebreken kent: het gepeupel mag meepraten over de toekomst van Europa. D66, de bedenker van het referendum, was boos op sommige initiatiefnemers, omdat zij het referendum gebruiken om de EU op te heffen of om Nederland uit de EU te halen.
Onvolkomenheden
Dat is inderdaad niet de vraag die we vandaag moeten beantwoorden. Bovendien geloof ik niet dat de meerderheid van de Nederlandse bevolking voor opheffing van de EU is. Maar het is wel duidelijk dat de tegenstanders van het associatieverdrag met Oekraïne tegelijkertijd tegen het voortbestaan van de EU zijn.
Democratie is geen eenrichtingsverkeer. Wanneer de uitslag van een stembusgang ongunstig valt voor een bepaalde groep, moet niet meteen worden geklaagd over de onvolkomenheden van de democratie.
Leerzaam
Het zou anders zijn wanneer iemand via democratische middelen een einde wil maken aan de democratie. Dat is nu beslist niet het geval. Wel is het leerzaam om te zien hoe juist de pleitbezorgers van de rechtsstaat afstand kunnen nemen van de democratie wanneer de wil van het volk hen niet zint.
De verdedigers van de EU en het associatieverdrag gebruikten de meest absurde argumenten om mensen bang te maken. Zo werd vanuit Brussel beweerd dat de oorlog het enige alternatief voor de EU is, waarmee het verdrag met Oekraïne wordt gekoppeld aan het voortbestaan van de EU. Maar zo ligt het niet.
Emotionele oproep
Anderen beweerden weer dat we de democratische ambities van Oekraïners moeten steunen. Deze emotionele oproep maakt weinig los bij de burgers: de Oekraïners zijn sinds hun revolutie niet meer bezig met democratie maar met een burgeroorlog. Waar gaat het dan om? Dit referendum gaat het om de toekomstige uitbreiding van de Europese Unie en over de grenzen van Europa.
Het associatieverdrag met Oekraïne verwijst naar de toekomstvisioenen van Brussel. Wie tegen het associatieverdrag is, is tegen de toekomstige uitbreiding van de Unie. Tegelijkertijd staan vandaag het prestige van het Europese establishment en het gezag van Brussel op het spel.