Het zou mooi zijn als Arib Kamervoorzitter blijft

De feestelijke stemming bij de VVD duurt nog steeds voort. Dat is eigenlijk wel een beetje vreemd. Op 15 maart 2017 verloren de liberalen bij de verkiezingen namelijk acht zetels. Zo’n verlies was in het verleden weleens aanleiding voor een lijsttrekker om nederig een stap terug te doen of met harde hand te worden afgezet. Maar Mark Rutte is nu de gevierde man.

Hij slaagde erin de nederlaag beperkter te houden dan aanvankelijk werd gedacht en kan vermoedelijk minister-president blijven. Ongepast was het echter om, zoals de VVD-voorman deed, van een beloning voor het gevoerde kabinetsbeleid te spreken. De regeringscoalitie verloor ongeveer de helft van de zetels in de Tweede Kamer. Dat is eerder een afstraffing dan een blijk van waardering.

Op het laatste moment had de premier een onverwachte meevaller. De wens van Turkse gezagsdragers om in Nederland migranten met een Turkse achtergrond toe te spreken, bood hem een gelegenheid – zijns ondanks – een keer ferm op te treden. Hij snoerde de bezoekers op onliberale wijze de mond en liet ze zelfs deporteren naar het buitenland. Deze Turkije-rel heeft allerlei negatieve politieke, sociale en economische consequenties en kent alleen verliezers. Behalve dan Rutte, die zich kon profileren als stoere nationalist.

Wie schuift aan bij nieuwe coalitie?

Nu is het aan VVD-verkenner Edith Schippers de mogelijkheden voor een nieuwe coalitie te onderzoeken. De tweede partij van Nederland valt daarbij haast automatisch af. De PVV heeft met extreme standpunten haar kansen op de uitoefening van regeringsmacht tot praktisch nul gereduceerd. Dat is spijtig voor al die PVV-kiezers die zich, met hun begrijpelijke zorgen, door de radicale strategie van Geert Wilders in een blijvend politiek isolement zien gemanoeuvreerd.

Dat CDA en D66 deel zullen uitmaken van het derde kabinet-Rutte, staat al praktisch vast. Het zijn allebei middenpartijen die enige winst wisten te boeken. De cruciale vraag is hoe de nieuwe coalitie aan een meerderheid in het parlement komt. Linksom of rechtsom, dat is simpel gezegd de keuze. Het kan zijn dat de ChristenUnie voor een – minimale – meerderheid in de Tweede Kamer zorgt. De ideologische afstand tot het seculiere denken van D66 is groot, maar de confessionelen hebben de afgelopen jaren al geregeld het hulpbehoevende kabinet-Rutte/Asscher gesteund.

Ook de grote winnaar van de verkiezingen, GroenLinks, zou kunnen aanschuiven. Maar door het sluiten van compromissen zal Jesse Klaver snel zijn glans verliezen. Sowieso blijkt regeren een riskante aangelegenheid. De mokkende, morrende kiezer heeft steeds meer de neiging bij de verkiezingen af te rekenen met bestuurders. Ook als deze het, zoals in het geval van het kabinet-Rutte/Asscher, toch niet echt heel belabberd hebben gedaan.

De grote verliezer van de verkiezingen, de PvdA, heeft een derde mogelijkheid voor een regeringscoalitie afgelopen weekeinde al afgehouden. De vernederde partijleider Lodewijk Asscher liet weten niet meer mee te willen regeren. De sociaal-democraten likken voorlopig liever hun wonden. De kans op herstel is wel iets toegenomen doordat de architect van veel PvdA-mislukkingen, partijvoorzitter Hans Spekman, na zachte drang binnenskamers heeft beloofd in het najaar op te stappen.

Nieuwe voorzitter

Misschien is er wel een troostprijs voor de PvdA. De Tweede Kamer zal snel een nieuwe voorzitter moeten kiezen. Vroeger eiste de grote partij deze eervolle functie vanzelf op of was het een kwestie van handjeklap tussen de twee grootste partijen. Tegenwoordig gaat het er democratischer en transparanter aan toe. Hierdoor is het mogelijk dat een meerderheid van de Tweede Kamer ervoor kiest Khadija Arib te laten zitten. Het is haar gegund. De nummer 2 van de PvdA-lijst is nog altijd niet het toonbeeld van eloquentie en zelfverzekerdheid, maar heeft de taken van de roemloos afgevoerde VVD’er Anouchka van Miltenburg bekwaam overgenomen.

Arib had het vorige week al meteen druk, omdat de voorzitter van de Tweede Kamer een belangrijke rol speelt in de kabinetsformatie. De Koning staat tegenwoordig buitenspel; het parlement neemt zelf het heft in handen. Ook dat mag gerust een democratische vooruitgang worden genoemd. Een staatshoofd dat zijn functie alleen dankt aan het feit dat zijn vader of moeder ook staatshoofd was, dient zich zo min mogelijk met de politieke gang van zaken te bemoeien.