Het is vandaag, donderdag 9 november, 85 jaar geleden dat in Duitsland de pogroms van de ‘Kristallnacht’ waren. In Nederland gaan de meeste herdenkingen ‘gewoon’ door. Gelukkig. Maar ook een schrale troost, vindt Gertjan van Schoonhoven.
Het idee heerst dat zo’n beetje alle Kristallnachtherdenkingen voor deze week zijn afgeblazen. Dat is gelukkig niet zo. In Groningen ging afgelopen zondag 5 november de jaarlijkse stille tocht voorafgaand aan de herdenking in de synagoge niet door. In Breda gaat vandaag, donderdag 9 november, de herdenking in de open lucht bij het Joods Monument in het Wilhelminapark óók niet door. Beide werden op voorhand door de organisatie afgelast met een beroep op de situatie in het Midden-Oosten. Die leidt ook in Nederland tot hoogspanning.
Geplande herdenkingen Kristallnacht in 9 steden gaan ‘gewoon’ door
In beide steden betrof het onderdelen van een bredere Kristallnachtherdenking die in beide steden voor de rest wél doorging (Groningen), respectievelijk gaat (Breda). Hetzelfde geldt voor alle andere herdenkingen die voor vandaag, donderdag 9 november, stonden gepland. In Amsterdam is donderdagmiddag, in de Portugese Synagoge, ‘gewoon’ de Nationale Kristallnachtherdenking. In Breda plus nog zeven andere steden gaan de herdenkingen net als in Groningen ook ‘gewoon’ door, inventariseerde het AD eerder deze week.
Dat is, na alle tumult over de afgelastingen in de sociale media, goed nieuws. Maar ook een schrale troost. Binyomin Jacobs, opperrabbijn van alle Joodse gemeenten in Nederland, noemde het afgelasten van de tocht in Groningen eind oktober al ‘diep triest’. En zo is het natuurlijk – ook met de afgelasting in Breda.
Van concrete (be)dreigingen was in beide steden geen sprake. Maar een kind kan snappen dat beide afgelastingen voortvloeien uit de spanningen die de Hamas-Israël-oorlog sinds de pogrom in Israël en de Israëlische reactie daarop ook in Nederland oproept. Er is domweg angst in de Joodse gemeenschap, die nauw bij de Kristallnachtherdenkingen is betrokken. Niet zo heel raar als je de pro-Palestijnse en anti-Israëlische demonstraties met uitbundig vlagvertoon en veel geroep vrijwel dagelijks door de straten ziet trekken.
Toespraken Hertzberger en Kaag
Bij de Nationale Kristallnachtherdenking in Amsterdam spraken donderdag 9 november onder anderen Chanan Hertzberger, , voorzitter van het Centraal Joods Overleg, en minister van Financiën Sigrid Kaag. Klik op de link om beider toespraken na te lezen.
Lees verder onder het kader
Wat was de ‘Kristallnacht’?
In de nacht van 9 op 10 november 1938 – dit jaar 85 jaar geleden – werden in heel Duitsland bij door het nazi-bewind georganiseerde pogroms massaal Joodse burgers aangevallen, en Joodse bezittingen verwoest en geplunderd. Van duizenden Joodse winkels werden de ruiten ingeslagen; naar schatting 1.400 synagogen werden in brand gestoken. Veel Joodse Duitsers lieten het leven: ze werden in de nacht zelf vermoord, of pleegden in de nasleep zelfmoord. Schattingen van het totale aantal doden als gevolg van de ‘Kristallnacht’ lopen op tot meer dan 1.300. Het bloedbad geldt als de eerste systematische geweldsdaad tegen Joden in Duitsland onder het nazi-bewind.
De pogroms waren de wraak van de nazi’s voor de aanslag, kort daarvoor in Parijs, op een Duitse diplomaat, werkzaam op de Duitse ambassade. Deze Ernst vom Rath werd op 7 november neergeschoten door de 17-jarige Herschel Grynszpan, een uit Polen afkomstige Joodse student. Op 9 november overleed Vom Rath. In Duitsland staan de daaropvolgende pogroms sinds de jaren zeventig formeel bekend als de ‘Rijkspogromnacht’. De term ‘Kristallnacht’ – die in Nederland ingeburgerd raakte – is in feite een spottende benaming: hij verwijst naar al het glas op straat van de ingeslagen ruiten. Volgens historici is het onduidelijk of die spottende term afkomstig was van de nazi’s zelf of uit de Berlijnse ‘volksmond’.
De ‘Kristallnacht’ leidde tot de massale vlucht van Joden uit Duitsland en Oostenrijk, onder meer naar Nederland, dat een weinig genereus toelatingsbeleid hanteerde. De Joodse gemeenschap hier financierde zelf het speciaal gebouwde Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork dat in 1939 openging.
Geen toeval dat beide afgeblazen herdenkingen op straat waren
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?