Roelof Bouwman: Populariteit van Omtzigt laat zien hoe erg de oude volkspartijen hebben gefaald

Bij CDA, PvdA en VVD worden de lijnen uitgezet door onderling verwisselbare academici uit de Randstad. Ze lezen de Volkskrant en NRC, kijken naar Buitenhof en Nieuwsuur en delen de bijbehorende obsessie met diversiteit, klimaatverandering en de EU. Geen wonder dat BBB, PVV en vooral Pieter Omtzigt zo goed in de markt liggen, schrijft Roelof Bouwman.

De afgelopen decennia zijn we in ons land vertrouwd geraakt met de ‘zwevende kiezer’. Gaandeweg raakte het begrip verbonden met de veronderstelling dat het burgers steeds vaker ontbreekt aan vastomlijnde politieke beginselen en overtuigingen. Daardoor zouden ze buitengewoon gevoelig zijn geworden voor politieke modes en trends. Gevolg: grillige verkiezingsuitslagen en politieke instabiliteit.

Niet de kiezers zijn gaan zweven, maar traditionele politieke partijen

Klopt het beeld van de zwevende kiezer? Er bestaat ook een andere stelling, die meer in overeenstemming lijkt met de werkelijkheid: niet de kiezers zijn gaan zweven en losgeraakt van hun ideologische ankers, maar de traditionele politieke partijen. Telegraaf-columnist Ronald Plasterk vatte het onlangs mooi samen: ‘De PvdA heeft de arbeiders in de steek gelaten, het CDA de boeren, burgers, buitenlui en vissers, en de VVD de ondernemers en middenstanders.’

Zo bezien is de leegloop bij deze partijen niet meer dan logisch. De voormalige arbeiderspartij PvdA probeert haar comateuze bestaan te rekken door innige samenwerking met de elitepartij GroenLinks. Het ooit oppermachtige CDA wordt in de peilingen voorbijgestreefd door de Partij voor de Dieren. De VVD boekte op 15 maart de slechtste uitslag bij Provinciale Statenverkiezingen sinds 1966.

BBB, PVV en vooral Omtzigt profiteren van leegloop bij ‘grote drie’

Intussen zijn de kiezers van de voormalige ‘grote drie’ uitgeweken naar partijen die anders dan de PvdA nog wél affiniteit hebben met de leef- en denkwereld van arbeiders, anders dan het CDA nog wél staan voor de belangen van boeren, burgers, buitenlui en vissers, en anders dan de VVD nog wél opkomen voor ondernemers en middenstanders. BBB en PVV profiteren ervan, om over de electorale aantrekkingskracht van de nieuwe partij rond Pieter Omtzigt nog maar te zwijgen.

De vraag hoe het heeft kunnen gebeuren dat de drie oude volkspartijen zo vervreemd zijn geraakt van hun kernelectoraat, kan niet worden beantwoord zonder te kijken naar hun organisatorische verwording.

Veertig jaar geleden hadden PvdA, CDA en VVD samen nog meer dan 360.000 leden. Ze betaalden contributie en zorgden zo voor volle partijkassen, maar hun belangrijkste functie behelsde iets anders: de leden waren de maatschappelijke antennes van de partijleiding. Ze zorgden ervoor dat het Binnenhof niet losgezongen raakte van de noden en zorgen van ‘de mensen in het land’, zoals VVD-leider Hans Wiegel dat altijd noemde.