De feiten: Tweede Kamer onderbreekt reces voor fel Gaza-debat
Vandaag kwam de Tweede Kamer terug van reces om te debatteren over de situatie in Gaza. Aanleiding was een recente Kamerbrief van minister van Buitenlandse Zaken Casper Veldkamp (NSC).
Eind juli kondigde Veldkamp daarin sancties aan tegen twee radicale Israëlische ministers, Itamar Ben-Gvir (Nationale Veiligheid) en Bezalel Smotrich (Financiën). Daarnaast riep Veldkamp de Israëlische ambassadeur op het matje en wil hij economische sancties in Europees verband.
De Nederlandse luchtmacht dropt deze week voedselpakketten boven Gaza, net als enkele andere Europese landen en buurlanden van Israël.
Het kabinet wil dat Israël stopt met vechten tegen Hamas. De linkse partijen willen dat ook, maar vinden Veldkamps optreden te slap.
Kritiek op Veldkamp groeit, kabinet houdt koers
Denk, D66, GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren en de SP denken dat deze maatregelen er niet toe leiden dat Israël een einde zal maken aan de ‘genocide’, zoals zij dat noemen.
Rechtse partijen zijn verdeeld over de opstelling van het kabinet tegenover Israël.
In het commissiedebat klonken harde woorden, maar het kabinetsbeleid zal niet wezenlijk veranderen. De Kamer wil nog tijdens het reces een tweeminutendebat organiseren, om dat beleid via moties alsnog bij te sturen.
EW’s visie: Bikkelhard debat lost niets op voor Gaza en verhardt maatschappij
Door: Victor Pak, redacteur Politiek‘Het is net een voedseluitgiftepunt in Gaza,’ zei een bezoeker die in de Groen van Prinstererzaal wilde plaatsnemen. Het was dringen voor het commissiezaaltje in de Kamer. Binnen en buiten waren enkele honderden demonstranten op het debat afgekomen.
Wekenlang steggelden Kamerleden met elkaar over de noodzaak van een debat over Gaza in het zomerreces. Dat kwam er deze donderdag. Maar niemand koestert na het debat de illusie dat er bakens zijn verzet.
Israël dreigt gelijk te verspelen
Al voor het reces was de situatie in Gaza geregeld onderwerp van debat in de Kamer. De wens om het leed te verzachten, is begrijpelijk.
Israëls hardvochtige optreden valt niet los te zien van de aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023, waarmee deze oorlog begon. Deze wrede terroristen gijzelen nog altijd zo’n twintig Israëliërs en kennen geen mededogen, ook niet voor de Gazanen zelf.
Maar door de manier waarop Israël doorvecht, met het onthouden van voedsel aan burgers, staat de rechtvaardigheid van deze oorlog op het spel. En met zijn plannen om Gaza volledig te bezetten, maakt premier Benjamin Netanyahu een einde aan de illusie dat hij wil meewerken aan een diplomatieke oplossing.
De Kamer is eensgezind over de wens om het leed in Gaza te verzachten. Maar hoe dat te bereiken? Het zorgde voor een beschamende botsing van meningen.
Heftig debat vergroot polarisatie
Zo’n opgewonden debat als op deze donderdag brengt een oplossing in elk geval niet dichterbij. Schreeuwpartijen, verwijten van medeplichtigheid en Hitler-vergelijkingen vergroten de polarisatie in de maatschappij.
Bij de eigen achterban kan dat scoren. Maar olie op het vuur gooien, is onverantwoordelijk bij zo’n gevoelig onderwerp.
Gezien de gevoeligheid onder veel Nederlanders vaart het kabinet een behendige koers. Minister Veldkamp koestert geen illusies over de terroristen van Hamas, maar heeft ook oog voor het leed in Gaza en deinst niet terug om de Israëlische regering te veroordelen.
Hij doet een prijzenswaardige poging om Europese eensgezindheid te krijgen over economische maatregelen tegen Israël. De banden tussen Israël en Nederland zijn nauw, maar een Europese reactie heeft meer kans om de nood in Gaza te lenigen.
Nederland kan in zijn eentje niet voor zorgen voor vrede in dit gruwelijk ingewikkelde conflict. Dat moeten de Kamerleden tot zich laten doordringen – hoe verleidelijk het ook is om voor eigen gewin de verdeeldheid op te poken.
Wie zei wat in het Kamerdebat over Gaza?
- In het debat vlogen Kamerleden elkaar in de haren. Denk-fractievoorzitter Stephen van Baarle vergeleek de Israëlische premier Benjamin Netanyahu zelfs met nazi-dictator Adolf Hitler. Bij andere linkse partijen leeft breed het gevoel dat het kabinet te weinig doet.
- Volgens Kati Piri (GroenLinks-PvdA) kiest het kabinet steeds voor de lichtste en ineffectieve maatregelen tegen Israël. Zij wil strenge sancties tegen Israël en een einde aan de aankoop van Israëlische wapens. Partij voor de Dieren, Volt, SP en D66 delen die opvatting.
- Jan Paternotte (D66): ‘Elke dag dat we geen sancties met tanden opleggen, is een signaal aan Netanyahu dat hij kan doorgaan.’
- Volgens SP’er Sarah Dobbe is minister Veldkamp ‘medeplichtig’ voor wat er gebeurt in Gaza, omdat hij geen strengere stappen durft te nemen.
- Tussen partijen recht van het midden lopen de opvattingen meer uiteen. PVV’er Raymond de Roon wees erop dat Gaza zelf voor ‘Hamas en terreur’ heeft gekozen. De partij wil geen sancties tegen Israël. En ook geen sancties tegen individuele ministers, die kabinet wel al heeft opgelegd.
- Volgens BBB en de SGP moet Nederland Israël als een vriend aanspreken op de hongersnood in Gaza.
- VVD’er Eric van der Burg vindt de verwachtingen te hoog over in hoeverre Nederland Israël kan beïnvloeden. ‘Als het Macron niet lukt Israël te laten bewegen, als het Starmer niet lukt, dan gaat dat deze minister ook niet lukken.’ Volgens de liberaal zijn alleen Europese maatregelen effectief.
- Minister Caspar Veldkamp beloofde voor Europese maatregelen te ijveren en veel diplomatiek overleg te plegen. Maar hij vroeg ook om realiteitszin. ‘Deze verschrikkelijke oorlog houdt niet op omdat het Nederlandse parlement of kabinet terug van reces is.’ Volgens de NSC-minister is ‘proportionaliteit ver te zoeken’ in het Israëlische optreden in Gaza.
- Voor het debat maakte Derk Boswijk (CDA) bekend dat zijn partij pleit voor erkenning van de Palestijnse staat. Maar Nederland mag dat niet eenzijdig doen, schrijft Boswijk in een notitie. ‘Wij vinden dat een dergelijke stap verstandig, zorgvuldig en op het juiste moment moet worden gezet, bij voorkeur in samenspraak met gelijkgestemde landen binnen de Europese Unie en invloedrijke leden van de G7.’
Verdere verdieping: Commissiedebat is typische polderoplossing
Tweede Kamerleden ruzieden flink over de planning van het Gaza-debat. Volgens de linkse partijen had het eerder moeten komen en is een commissiedebat niet de juiste vorm.
In zo’n debat wisselt de Kamer van gedachten met de minister over het kabinetsbeleid, maar is effectief bijsturen moeilijk. Een minister kan hooguit een zogenoemde toezegging, een belofte, aan de Kamer doen.
De Kamer kan in een commissiedebat geen moties indienen. Met een motie doet de Kamer een formele oproep aan het kabinet. Die zijn alleen in te dienen in een plenaire vergadering, maar daarvoor was te weinig steun in de Kamer.
Geen plenair debat: te weinig steun, te weinig Kamerleden
Voor een plenair Kamerdebat is een quorum vereist, wat betekent dat minimaal de helft van de 150 Kamerleden aanwezig moet zijn.
Het was onzeker of de Kamer dat quorum zou halen voor een debat in het reces. Zo wil de PVV als grootste partij met 37 Kamerleden daar niet aan meewerken.
Voor een commissiedebat was sowieso genoeg steun, al had de Kamer zo dus wel minder invloed.
Het steekspel achter de voedselcrisis in Gaza