De feiten: Kamer stemt in met controversieel amendement over illegaliteit
Het was een roerige afsluiting van het parlementaire jaar. Vorige week dinsdag stemde de Tweede Kamer over amendementen bij de asielwetten van oud-minister Marjolein Faber (PVV) van Asiel en Migratie.
Door geklungel met de pairing van afwezige Kamerleden, waarbij voorstemmers tegen een gelijk aantal tegenstemmers worden weggestreept, nam de Kamer onverwacht een amendement van PVV-Kamerlid Marina Vondeling op de Asielnoodmaatregelenwet aan.
Strafbaarstelling van illegaliteit en hulp
Daardoor bevatte de wet waarover afgelopen donderdag werd gestemd zonder debat of advies van de Raad van State ineens een verregaande maatregel: illegaliteit en het helpen van illegalen worden strafbaar.
Na een dag vol twijfel stemden NSC en SGP uiteindelijk in met de wet. SGP stemde eerder al voor het amendement. Maar hoewel dit in de toelichting staat, zou de partij niet hebben begrepen dat ook hulp aan illegalen strafbaar wordt.
De Kamer na de wet aan. Op één voorwaarde, gesteld door NSC en SGP: het artikel over strafbaarstelling van illegaliteit treedt pas in werking na een advies van de Raad van State.
Wie zegt wat over het illegaliteitsamendement?
- ‘In wat voor staatsrechtelijke modderpoel zijn we vandaag beland? Eerst voor verstrekkende amendementen stemmen, en dan schrikken van de uitkomsten. En dan nu een boterzachte toezegging van de minister, terwijl de wettekst al door deze kamer is vastgesteld,’ zei fractievoorzitter Mirjam Bikker (ChristenUnie) bij de stemmingen over de asielwetten.
- ‘Wij willen niet dat humanitaire hulp bieden aan illegale vreemdelingen, door vrijwilligers, artsen, organisaties als Leger des Heils of anderen, strafbaar wordt gesteld. Daarmee gaan we niet akkoord. Maar met deze brief en toezeggingen van de minister, hebben wij het vertrouwen dat dit ook niet gaat gebeuren,’ zei NSC-Kamerlid Diederik Boomsma in zijn stemverklaring.
- ‘Het moet niet gekker worden: blind ingestemd en DAARNA moet er dan advies van de Raad van State komen. Voor wie is dat dan?’ schrijft hoogleraar staatsrecht Wim Voermans (Universiteit Leiden) op X.
- ‘Als gevolg van de tijdsdruk bestaat er voor de Tweede Kamer vaak onvoldoende gelegenheid om een ingediend amendement op zijn consequenties te kunnen doordenken voor de samenleving, (individuele of groepen) burgers en uitvoeringsorganisaties,’ schreef de Afdeling advisering van de Raad van State in april dit jaar in een advies over amendementen en wetgevingskwaliteit.
- ‘Amendementen op wetsvoorstellen worden soms onder grote tijdsdruk gemaakt en kunnen – net als haastig voorbereide voorstellen van regeringszijde – onbedoelde gevolgen hebben. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid van regering en parlement om voldoende rust in te bouwen om de gevolgen voor burgers en de uitvoering in beeld te krijgen,’ schreef het ministerie van Justitie en Veiligheid eind 2024 in het rapport Staat van de wetgevingskwaliteit.
EW’s visie: Wie wetgevende taak serieus neemt, vraagt niet pas achteraf om advies
Redacteur Onze overheid Maria BouwmanStaatsrechtelijk spookrijden, noemde ChristenUnie-fractievoorzitter Mirjam Bikker de constructie van NSC, SGP en demissionair VVD-minister David van Weel (Justitie en Veiligheid, Asiel en Migratie). Dat is zeker uit de mond van de doorgaans zo gematigde Bikker een stevige kwalificatie.
Maar wel een terechte. De Tweede Kamer is geen podium om campagne te voeren of wedstrijdjes te doen wie het vaakst de ander rechts kan inhalen. Het is een plek waar goede wetten voor burgers dienen te worden gemaakt. Advies vragen nádat een wet is aangenomen, past daar niet bij.
Raad van State buitenspel gezet
Kort geleden gaf de Raad van State de Tweede Kamer nog een dringend advies om de wetgevingskwaliteit te verbeteren: ‘Neem de tijd en ruimte voor de zorgvuldige voorbereiding van amendementen.’ Een dag voordat erover werd gestemd, diende PVV-Kamerlid Marina Vondeling haar definitieve voorstel in. Er is niet over gedebatteerd.
De Raad van State en het ministerie van Justitie en Veiligheid, nota bene het ministerie van David van Weel, wijzen erop dat wetten grote gevolgen kunnen hebben voor burgers en uitvoeringsorganisaties. Ministers en Kamerleden zijn er volgens het rapport Staat van de wetgevingskwaliteit van het ministerie samen voor verantwoordelijk om die gevolgen rustig in kaart te brengen.
Onzekerheid voor hulpverleners en kwetsbaren
Dat is precies waaraan het bij het amendement-Vondeling ontbrak. In een paar dagen, zonder debat of onderzoek naar de gevolgen, nam de Kamer een wet aan waardoor een kwetsbare groep mensen mogelijk hulp gaat mijden en vrijwilligers niet meer weten of zij de cel in kunnen gaan voor het verlenen van die hulp. Geen wonder dat zelfs de politie zich uitsprak tegen de wet.
Een vaag inlegvelletje over een advies achteraf, waarvan onduidelijk is welke consequenties partijen en de minister daaraan zullen geven, gaat deze fout niet repareren. Wat de Raad van State vanuit juridisch en praktisch perspectief van het amendement vindt, zal nog moeten blijken. Maar over het wetgevingsproces zal het advies hoe dan ook negatief zijn.