De feiten: TUI en reisorganisatie naar rechter om gemeentelijk vliegreclameverbod
Vrijdag 25 april doet de rechtbank in Den Haag uitspraak in een kort geding dat is aangespannen door reisbranchevereniging ANVR en reisbureau TUI. Zij vroegen de rechter het gemeentelijke verbod op onder meer vliegreclames ongeldig te verklaren.
Sinds dit jaar is op de straten van Den Haag geen reclame meer te zien voor fossiele brandstoffen. Naast aanbiedingen van bijvoorbeeld Shell vallen ook reclames voor vliegreizen onder het voorstel van de Partij voor de Dieren, dat een meerderheid behaalde in de gemeenteraad.
De reclames zijn verboden op plekken ‘zichtbaar vanaf een voor het publiek toegankelijke plaats’.
Het eerste echte verbod
Den Haag is de eerste gemeente die een verbod op fossiele reclame invoert en handhaaft. Andere gemeenten, zoals Zwolle, deinsden op het laatste moment terug, uit angst voor rechtszaken.
Wel maken bestuurders, zoals die van Amsterdam en de provincie Noord-Holland, afspraken met bedrijven die in hun opdracht reclames inkopen voor ruimtes die gemeentelijk of provinciaal eigendom zijn.
Fossiele reclames en vlees- en visreclames zijn daardoor niet meer te zien in de 525 bushokjes die eigendom zijn van de provincie. Ook in de Amsterdamse metrostations zijn fossiele reclames niet meer te zien. Dat is dus een zakelijke overeenkomst, geen van bovenaf opgelegd verbod.
Er zijn meer producten waarvoor beperkingen of reclameverboden gelden, bijvoorbeeld sigaretten, vapes, online gokken en alcohol. Die verboden zijn landelijk of Europees.
Aanvulling 25 april 11:00:
Het verbod op fossiele reclames in Den haag is toegestaan, oordeelde de rechtbank vrijdag na een kort geding van de reisbranche. De voorzieningsrechter heeft alle bezwaren van de branche afgewezen.
Wie zegt wat over het verbod op fossiele reclames?
Bronnen: Omroep West, Vrije Universiteit- ‘We zitten in een klimaatcrisis en moeten daarom stoppen met het promoten van producten die daaraan bijdragen,’ vindt de Haagse wethouder Robert Barker (Partij voor de Dieren, Milieu).
- ‘Dit gaat veel te ver. We zijn knettergek geworden volgens onze buitenlandse partners,’ zegt ANVR-directeur Frank Radstake.
- ‘Mensen willen best duurzamer leven,’ zegt rechtswetenschapper Clemens Kaupa (Vrije Universiteit Amsterdam). ‘Maar als ze constant worden verleid om een goedkope vliegreis of een benzineauto te kopen, wordt dat lastig. Reclame houdt ons gevangen in oude gewoontes.’
EW’s visie: Afkicken van fossiel moet, maar is dit de beste manier?
Door: Maria Bouwman, redacteur Onze overheidDe cijfers over klimaatverandering zijn overweldigend, die over de groeiende rol die vliegreizen daarin hebben ook. Nederlanders vliegen meer dan goed is voor de wereld – en uiteindelijk dus voor henzelf.
Natuurlijk moet Jan Modaal af en toe een welverdiende vliegreis naar Gran Canaria of een trip naar overzeese familie kunnen maken. Maar er moet paal en perk worden gesteld aan de hypocrisie van veelvliegers die zeggen dat ze zich zorgen maken om het klimaat, maar wel om de haverklap vliegen naar hippe bestemmingen als Bali, Kaapstad en Tijuana.
Wat dat betreft zijn de ambities van de gemeente Den Haag om de eigen burgers te ‘de-influencen’ begrijpelijk.
Is een gemeentelijk reclameverbod juridisch houdbaar?
Maar een reclameverbod kan een inperking zijn van het vrij verkeer van goederen en diensten, dat wordt beschermd door EU-recht.
Daarnaast oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat reclame onder de vrijheid van meningsuiting valt. De overheid mag deze rechten alleen inperken onder strenge voorwaarden. Het verbod moet een algemeen belang dienen, en ‘noodzakelijk zijn in een democratische samenleving’.
Het bestrijden van klimaatverandering, die lijf en leden van burgers bedreigt, is uiteraard in het algemeen belang. Wel is het de vraag of een reclameverbod op lokale schaal aantoonbare invloed heeft op het vlieggedrag van burgers, en daarmee noodzakelijk is en het algemeen belang dient. Mensen komen immers geregeld buiten hun eigen stad.
Een landelijk verbod op fossiele reclame
Maatregelen die inbreuk maken op grondrechten zonder dat het effect duidelijk is, zijn niet alleen weinig zinvol, maar ook slecht voor het draagvlak. Denk aan de avondklok in coronatijd, waarvan het nut nog altijd onduidelijk is.
Het is daarom verstandiger als de gemeente aandringt op een effectiever, goed onderbouwd landelijk verbod op fossiele reclame. De mogelijkheden daarvoor zijn in opdracht van (oud-)klimaatministers Rob Jetten (D66) en Sophie Hermans (VVD) al uitgebreid verkend.
Uit die onderzoeken blijkt dat een reclameverbod, gecombineerd met maatregelen zoals een vliegtaks, zeker invloed kan hebben op het aantal vluchten.
Wellicht kan deze maatregel meteen deel uitmaken van een groter pakket reclameplannen. Deze week bepleitten CDA en NSC bijvoorbeeld nog een verbod op reclame gericht op kinderen.
Met reclameverbod voor vlees, vis en verre vliegreizen is het einde zoek